Sáng kiến kinh Vận dụng phương pháp Stem hướng dẫn học sinh tạo lịch để bàn khi dạy bài thực hành tổng hợp trong chủ đề EICT - Tin học 10, Cánh diều

 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT 
Ký tự viết tắt Từ ngữ đầy đủ 
 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo 
 THPT Trung học phổ thông 
 HS Học sinh 
 GV Giáo viên 
 PP Phương pháp 
 DHPP Phương pháp dạy học 
 KTDH Kỹ thuật dạy học 
 TT Trung thực 
 CC Chăm chỉ 
 GT-HT Giao tiếp - Hợp tác 
 TN Trách nhiêm 
 GQ-ST Giải quyết vấn đề - Sáng tạo 
 CNTT Công nghệ thông tin 
 Khai thác được các dịch vụ tra cứu và 
 NLd trao đổi thông tin 
 Nle Biết cách hợp tác trong công việc 
 sản phẩm có tính ứng dụng cao gắn liền với thực tế. Học sinh thỏa sức sáng tạo với 
nhiều ý tưởng độc đáo nhiều trải nghiệm thú vị. Từ đó sẽ nuôi dưỡng nhiều đam 
mê cho những nhà thiết kế trong tương lai để các em cố gắng học tập rèn luyện 
theo đuổi và thực hiện những đam mê đó. Từ những lý do trên chúng tôi lựa chọn 
đề tài “Vận dụng phương pháp Stem hướng dẫn học sinh tạo lịch để bàn khi 
dạy bài thực hành tổng hợp trong chủ đề EICT - Tin học 10”. 
2. Mục đích nghiên cứu 
 Từ cơ sở lý luận về giáo dục Stem, cơ sở thực tiễn việc dạy và học môn Tin 
học trong nhà trường và chủ đề dạy học EICT là yếu tố cốt lõi để xác định cách thức 
thực hiện đề tài. Thông qua đề tài giúp bản thân và giáo viên trong nhóm, trong 
trường có thêm phương pháp giáo dục mới, nhằm phát triển năng lực của học sinh. 
Mặt khác đề tài này giúp học sinh có được kỹ năng làm việc cá nhân, làm việc theo 
nhóm và kỹ năng thuyết trình. Là sân chơi để học sinh vừa học, vừa sáng tạo các 
sản phẩm nghiên cứu khoa học với tính ứng dụng thực tế cao. 
 Sử dụng phương pháp dạy học Stem, học sinh hoạt động trong giờ học và 
hoạt động theo nhóm thực hiện ngoài giờ học tạo ra sản phẩm lịch để bàn. 
 Việc dạy học theo phương pháp này giúp học sinh hình thành những kỹ năng 
ban đầu của các kỹ sư thực thụ trong tương lai từ việc hình thành ý tưởng, thiết kế, 
chỉnh sửa và hoàn thiện. 
3. Khách thể và đối tượng nguyên cứu 
3.1. Khách thể nghiên cứu 
 - Học sinh khối 10 năm học 2022-2023 
3.2. Đối tượng nghiên cứu 
 - Chủ đề EICT Sách giáo khoa Tin học 10 – Nhà sản xuất Đại học sư phạm 
 ICT
 - Bài thực hành tập tổng hợp trong Chủ đề E - Tin học 10 
 - Tài liệu tập huấn về giáo dục Stem của Sở GD&ĐT Nghệ An 
 - Tài liệu tập huấn về dạy học theo chương trình mới. 
4. Giả thuyết khoa học 
 Nếu xây dựng được hoạt động dạy học phù hợp đối với Bài thực hành tổng 
hợp - chủ đề EICT Tin học 10 và ứng dụng vào dạy học thì sẽ giúp phát triển được 
phẩm chất và năng lực cho học sinh từ đó góp phần nâng cao hiệu quả học tập của 
học sinh. Đồng thời tạo hứng thú cho học sinh trong các tiết học. Các em vừa học, 
vừa sáng tạo các sản phẩm nghiên cứu khoa học với tính ứng dụng thực tế cao. 
 7. Những luận điểm cần bảo vệ của đề tài 
 Đề tài có thể áp dụng cho các chủ đề bài học có nhóm nghề thiết kế và lập 
trình. Sau mỗi bài học, học sinh, nhóm học sinh áp dụng nội dung bài học để tạo ra 
sản phẩm học tập tương ứng. Học sinh thấy rõ được tính thực tế của mỗi bài học 
trong môn Tin học. Bước đầu ứng dụng tạo ra được các sản phẩm có tính thực tế 
cao. 
 Đề tài đáp ứng được mục tiêu dạy học theo hướng phát triển năng lực học 
sinh. Thay vì giáo viên dạy các bài học ở trên lớp để học sinh lĩnh hội kiến thức 
một cách thụ động, thì học sinh với sự hướng dẫn của giáo viên sẽ đọc hiểu, tìm 
tòi, nghiên cứu trước khi đến lớp, thảo luận, trao đổi các vấn đề để chủ động lĩnh 
hội tri thức. 
 Rèn luyện cho học sinh năng lực tự học, đặt vấn đề và giải quyết vấn đề, các 
kĩ năng giao tiếp, hợp tác, thuyết trình, báo cáo, phản biện tạo nền tảng cho quá 
trình học tập và quá trình lựa chọn ghành nghề trong tương lai. 
 Đề tài có tính mới và tính sáng tạo về mặt khoa học giáo dục dựa trên nội 
dung các nhóm năng lực cần hình thành và phát triển trong chương trình giáo dục 
phổ thông mới 2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo. 
8. Đóng góp của đề tài 
8.1. Về lý luận 
 Hệ thống lại toàn bộ kiến thức của chủ đề EICT chú trọng vận dụng trong tiết 
bài thực hành tổng hợp. 
 Góp phần thấy rõ được tầm quan trọng của giáo dục Stem trong hoạt động 
dạy và học tại nhà trường. 
8.2. Về thực tiễn 
 Làm rõ được phương pháp dạy học Stem khi ứng dụng vào bài học cụ thể. 
Học sinh vận dụng các kiến thức đã học tạo ra sản phẩm lịch để bàn. Học sinh cảm 
thấy thú vị khi tạo ra sản phẩm phục vụ cho chính bản thân mình. Mỗi học sinh sử 
dụng sản phẩm đó để ghi chú các hoạt động của bản thân trong từng tuần, từng 
tháng... 
 Qua đề tài học sinh sẽ trả lời câu hỏi học nội dung đó có ứng dụng gì trong 
thực tế? Đúng nghĩa với đặc thù của bộ môn Tin học là học đi đôi với hành. 
 Nhóm nghề thiết kế lập trình hiện nay đang phát triển, nhiều học sinh có 
quan điểm học lực phải thật giỏi mới có thể vào được ngành thiết kế lập trình. 
Thông qua đề tài học sinh thấy được không phải hoàn toàn như thế, ngoài kiến 
thức thì khả năng vận dụng, nguyện vọng của bản thân, sự đam mê ngành công 
nghệ thông tin, mỗi học sinh sẽ định hướng, lựa chọn cho bản thân ngành nghề phù 
hợp trong tương lai. 
 1.2. Đặc điểm của dạy học trải nghiệm Stem 
 Gồm 5 đặc điểm chính: 
 + Tập trung sự tích hợp 
 + Liên hệ với cuộc sống thực tế 
 + Hướng đến phát triển kỹ năng của tương lai 
 + Thách thức học sinh vượt lên chính mình 
 + Có tính hệ thống và kết nối giữa các bài học 
2. Vai trò của dạy học trải nghiệm Stem trong quá trình phát triển phẩm chất 
và năng lực cho học sinh. 
2.1. Khái niệm phẩm chất và năng lực 
 Phẩm chất trong chương trình giáo dục tổng thể gồm 5 phẩm chất: yêu 
nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm: 
 + Yêu nước: Đây là truyền thống ngàn đời của dân tộc Việt Nam, được xây 
dựng và bồi đắp qua các thời kỳ từ khi ông cha ta dựng nước và giữ nước. Tình 
yêu đất nước được thể hiện qua tình yêu thiên nhiên, di sản, yêu người dân đất 
nước mình; tự hào và bảo vệ những điều thiêng liêng đó. Yêu nước là yêu thiên 
nhiên, yêu truyền thống dân tộc, yêu cộng đồng và biết làm ra các việc làm thiết 
thực để thể hiện tình yêu đó. Để có được tình yêu này thì trẻ phải được học tập 
hàng ngày qua những áng văn thơ, qua những cảnh đẹp địa lý, qua những câu 
chuyện lịch sử và trẻ phải được sống trong tình yêu hạnh phúc mỗi ngày. 
 + Nhân ái: Nhân ái là biết yêu thương, đùm bọc mọi người; yêu cái đẹp, yêu 
cái thiện; tôn trọng sự khác biệt; cảm thông, độ lượng và sẵn lòng giúp đỡ người 
khác. Tôn trọng sự khác biệt của những người xung quanh, không phân biệt đối 
xử, sẵn sàng tha thứ, tôn trong về văn hóa, tôn trọng cộng đồng. 
 + Chăm chỉ: Đức tính chăm học, chăm làm, hăng say học hỏi và nhiệt tình 
tham gia công việc chung sẽ giúp các em rèn luyện, phát triển bản thân để đạt được 
những thành công lớn lao trong tương lai. Chăm chỉ thể hiện ở những kỹ năng học 
tập hàng ngày của trẻ, học mọi lúc mọi nơi, luôn dám nghĩ dám làm, dám đặt câu 
hỏi. Việc rèn nề nếp học tập chủ động, học tập qua trải nghiệm sẽ hỗ trợ trẻ hình 
thành phẩm chất đáng quý này. 
 + Trung thực: Dù một người có giỏi đến đâu mà thiếu đi đức tính này thì vẫn 
là kẻ vô dụng. Bởi thế nên ngay từ nhỏ, các học sinh cần được rèn luyện tính thật 
thà, ngay thẳng và biết đứng ra bảo vệ lẽ phải. Trung thực là thật thà ngay thẳng, 
mạnh dạn nói lên ý kiến của mình, biết nhận lỗi, sửa lỗi, bảo vệ cái đúng cái tốt. 
Với môi trường học tập không áp lực, không nặng nề điểm số, khuyến khích trẻ 
nói lên chính kiến của mình thông qua các dạng học tập nhóm, hội thảo, tranh 
biệnsẽ dần hình thành tính cách chia sẻ, cởi mở cho trẻ ngay từ nhỏ. 
 công nghệ hiện đại, phát triển kỹ năng làm việc nhóm, sự khéo léo và khả năng 
sáng tạo. Đồng thời hình thành, rèn luyện và phát triển các nhóm kỹ năng và năng 
lực sau: Tư duy khoa học; Khả năng nhận thức các vấn đề (ứng dụng và tác động 
đến cuộc sống); Kỹ năng diễn đạt các ý tưởng và giao tiếp với người khác; Kỹ 
năng đánh giá bằng chứng và đưa ra giải pháp. 
3. Các tiêu chí đánh giá giáo dục Stem trong việc phát triển phẩm chất và 
năng lực cho học sinh. 
 Các nghiên cứu tại Mỹ khi đánh giá một chương trình nào đều dựa vào hệ 
thống các tiêu chí vừa định lượng vừa định tính nhưng thông thường họ đều dựa 
trên một khung lí thuyết hoặc một khung khái niệm nhất định nào đó để phân tích. 
Dưới đây là 6 tiêu chí các nghiên cứu và đánh giá gần đây trong hệ thống giáo dục 
stem tại Mỹ: 
 - Tiêu chí 1: Chủ đề bài học Stem tập trung vào các vấn đề của thực tiễn. 
Các nội dung học tập đi từ thực tế cuộc sống. Chương trình tập trung vào các vấn 
đề thực tế trong cuộc sống, từ những vấn đề đơn giản cho đến những vấn đề phức 
tạp, những vấn đề có ít lời giải đến những vấn đề có nhiều lời giải, những vấn đề 
địa phương đến những vấn đề mang tính toàn cầu. 
 - Tiêu chí 2: Cấu trúc bài học Stem kết hợp tiến trình khoa học và quy trình 
thiết kế kĩ thuật. Cấu trúc đó được xây dựng theo tiêu chuẩn. Chương trình được 
xây dựng theo một tiêu chuẩn nhất định, có thể đo lường được các kết quả học tập 
của học sinh, trên cơ sở tích hợp các kiến thức khoa học và toán học, với sự vận 
dụng các yếu tố kỹ thuật và công nghệ trong quá trình tiến hành thí nghiệm hay 
thiết kế chế tạo. Các bài học và chủ đề môn học có sự gắn kết và bổ trợ lẫn nhau 
giúp học sinh thấy được vai trò và ý nghĩa của kiến thức, có sự bổ sung và tương 
tác chặt chẽ với nhau trong hệ thống và trong từng hoàn cảnh cụ thể. 
 - Tiêu chí 3: Phương pháp dạy học bài học Stem đưa học sinh vào hoạt động 
tìm tòi và khám phá, định hướng hành động, trải nghiệm và sản phẩm. Quy trình 
triển khai chú trọng vào học chủ động. Chương trình áp dụng phương pháp dạy 
học dựa vào khám phá, học dựa vào vấn đề và luôn lấy học sinh làm trung tâm 
trong quá trình học. Người học được khuyến khích, được động viên sáng tạo trong 
suốt quá trình học. Các bài học, chủ đề học luôn mang lại sự hào hứng, kích thích 
óc tò mò khám phá và sự sáng tạo của học sinh. Học sinh được tạo các cơ hội, thử 
thách và được thất bại trong quá trình học để trưởng thành và vượt lên chính mình. 
 - Tiêu chí 4: Hình thức tổ chức bài học Stem lôi cuốn học sinh vào hoạt động 
nhóm kiến tạo. Kiến thức luôn đi kèm với phát triển kỹ năng. Chương trình cung 
cấp các hoạt động giúp học sinh phát triển kỹ năng khoa học, từ quan sát, ghi chép 
đến phân tích, thuyết trình. Bên cạnh đó, các kỹ năng thiết kế công nghệ như đi từ 
vẽ mô hình, thiết kế đến điều chỉnh và hoàn thiện cũng được khuyến khích rèn 
luyện thường xuyên. Đặc biệt các tư duy bậc cao như giải quyết vẫn đề, tư duy 
phản biện được chú trọng và được tạo cơ hội thực hành thường xuyên. 
 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ THỰC TIỄN 
1. Đặc thù bộ môn Tin học 
 Chương trình Tin học trong trường THPT là chương trình có nhiều nội dung 
gắn liền với thực tiễn của cuộc sống hàng ngày. Chính vì vậy việc tiếp cận nội 
dung cho học sinh có nhiều cách để có thể phát triển phẩm chất và năng lực. Tuy 
nhiên để học tập môn Tin học có hiệu quả chúng ta cần tạo cho học sinh môi 
trường để phát triển các kỹ năng, phát triển tư duy và hiểu được bản chất khoa học 
để ứng phó với thế giới xung quanh. Chính những trải nghiệm các môn khoa học 
trong thực tế giúp các em hình thành tình yêu với thế giới xung quanh dựa trên 
nhận thức về tri thức, từ đó có những hành vi và thái độ tốt trong cuộc sống, đồng 
thời góp phần nuôi dưỡng đam mê sở thích môn Tin học của học sinh ngày một 
phát triển hơn trong tương lai. 
2. Thực trạng dạy học môn Tin học ở trường THPT Đặng Thai Mai - Thanh 
Chương – Nghệ An. 
 Hiện nay, việc dạy và học môn Tin học tại các trường THPT trên địa bàn 
Thanh Chương nói chung và trường THPT Đặng Thai Mai nói riêng đã có bước 
chuyển biến rõ rệt về hình thức tổ chức, phương pháp tổ chức. Tuy nhiên đối với 
môn Tin học có nhiều nội dung rất gần gũi với cuộc sống hàng ngày của học sinh 
vì vậy đòi hỏi giáo viên giảng dạy cần xây dựng các tiến trình dạy học từ đó giúp 
học sinh chủ động trong các hoạt động chiếm lĩnh kiến thức. Một trong các phương 
pháp mang lại hiệu quả đó là vận dụng học trải nghiệm Stem nhằm phát triển phẩm 
chất năng lực cho học sinh. 
 Chúng ta đã biết bộ môn Tin học gắn liền với việc sử dụng máy tính. Tuy 
nhiên, với các trường THPT đóng trên địa bàn huyện Thanh Chương – một huyện 
miền núi nói chung, trường THPT Đặng Thai Mai nói riêng thì điều kiện cơ sở vật 
chất trong và ngoài nhà trường để khai thác sử dụng còn nhiều hạn chế. Vì vậy, 
việc dạy học chủ yếu khai thác các cơ sở vật chất sẵn có trong nhà trường như 
phòng vi tính, khai thác các tài liệu trên mạng internet, phòng trải nghiệm, các GV 
thường vất vả trong công tác tổ chức dạy học các hoạt động trải nghiệm Stem. Vì 
vậy đề tài chúng tôi xây dựng với mong muốn sẽ giúp giáo viên và học sinh có 
những trải nghiệm thú vị nhằm nâng cao hiệu quả của việc dạy và học. Thúc đẩy 
phong trào dạy học Stem trong nhóm tổ và trong nhà trường. 
3. Những điểm thuận lợi, khó khăn ảnh hưởng đến dạy học Tin học hiện nay ở 
trường THPT Đặng Thai Mai 
3.1. Về thuận lợi 
 Trường chúng tôi là trường có bề dày lịch sử là nơi có truyền thống hiếu học 
từ bao đời nay. Đa số học sinh, phụ huynh và mọi từng lớp xã hội đều xác định tầm 
quan trọng số một cho sự phát triển tương lai của thế hệ trẻ. Vì thế việc đầu tư về 
các điều kiện cho giáo dục được quan tâm hàng đầu và đang có sự chuyển biến 
 Trong xu hướng cách mạng công nghiệp, nguồn lao động chất lượng cao 
 không chỉ cần thiết có kiến thức chuyên ngành mà đòi hỏi sự hiểu biết liên ngành. 
 Ngoài ra các kĩ năng sử dụng kiến thức để giải quyết vấn đề, tạo sản phẩm sáng 
 tạo và làm việc nhóm ngày càng được đề cao. Trong khi đó ảnh hưởng của khoa 
 học, công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin dần chiếm ưu thế trên mọi mặt 
 trận của cuộc sống. Giáo dục Stem là một hướng tiếp cận mới giúp trang bị cho 
 học sinh những kiến thức cần thiết liên quan đến 4 lĩnh vực là khoa học, công 
 nghệ, kỹ thuật và toán. Cho nên việc vận dụng dạy học trải nghiệm Stem nhằm 
 phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh là một yêu cầu cần thiết trong giáo 
 dục hiện nay. 
 Bản thân là giáo viên luôn quan tâm tới việc học sinh sẽ học được gì và vận 
dụng việc học đó vào thực tiễn thế nào. Đối với học sinh phổ thông, việc theo học 
các môn học Stem còn có ảnh hưởng tích cực tới khả năng lựa chọn nghề nghiệp 
trong tương lai. Khi được học nhiều dạng kiến thức tích hợp, học sinh sẽ chủ động 
thích thú với việc học tập thay vì thái độ e ngại hoặc tránh né một lĩnh vực nào đó. 
Trên cơ sở đó sẽ khuyến khích các em có định hướng tốt hơn khi chọn chuyên 
ngành ở các bậc học cao hơn và tạo sự chắc chắn cho cả sự nghiệp về sau. Những 
học sinh được dạy học theo cách tiếp cận giáo dục stem đều có những ưu thế nổi 
bật như: kiến thức khoa học, kỹ thuật, công nghệ và toán học chắc chắn; khả năng 
sáng tạo, tư duy logic; hiệu suất học tập và làm việc vượt trội, có cơ hội phát triển 
các kỹ năng mềm toàn diện hơn trong khi không hề gây cảm giác nặng nề, quá tải 
đối với học sinh. 
 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP 
I. Nguyên tắc xây dựng tiến trình dạy học bài thực hành tổng hợp trong chủ 
đề EICT theo hướng phát triển phẩm chất năng lực cho học sinh. 
 Để xây dựng tiến trình dạy học có hiệu quả và phù hợp với các đối tượng 
học sinh chúng tôi đề xuất về nguyên tắc xây dựng tiến trình dạy học như sau: 
 Tiến trình dạy học phải được xây dựng theo hướng đổi mới phương pháp 
dạy học lấy học sinh làm trung tâm cho hoạt động. Học sinh phải làm chủ quá trình 
học tập để rèn luyện kiến thức kỹ năng qua đó hình thành các phẩm chất và năng 
lực. Để đáp ứng được yêu cầu đó thì tiến trình dạy học có thể được xây dựng thông 
qua bốn cấp độ. 
 Cấp độ 1: Hình thành các phẩm chất năng lực cho học sinh thông qua việc 
hướng dẫn các em khám phá các kết quả đã được xác lập. Trong cấp độ này, trên 
các câu hỏi gợi mở của giáo viên, học sinh thực hiện tuần tự các hoạt động theo 
quy trình đã có sẵn. Việc thực hiện hoạt động này giúp học sinh khẳng định lại và 
làm sâu sắc hơn kiến thức đã được học. 
 Cấp độ 2: Hình thành các phẩm chất và năng lực thông qua việc hướng dẫn 
các em khám phá kiến thức dựa trên một quá trình đã được xây dựng. Trong cấp độ 
này, học sinh làm theo câu hỏi gợi mở và một quy trình có sẵn do giáo viên tạo ra.