Sáng kiến kinh nghiệm Trải nghiệm làng nghề nhằm định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT trên địa bàn huyện Quỳnh lưu

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN 
 TRƯỜNG THPT QUỲNH LƯU 4 
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
 ĐỀ TÀI 
 “TRẢI NGHIỆM LÀNG NGHỀ 
 NHẰM ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP 
CHO HỌC SINH THPT TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN 
 QUỲNH LƯU” 
Lĩnh vực: HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM, HƯỚNG NGHIỆP 
 Tác giả: 1. Nguyễn Phan Chung 
 2. Hoàng Thị Thanh Phúc 
 Tổ: Khoa học tự nhiên 
 Số điện thoại: 0975036187 
 0964582322 
 Năm thực hiện: 2023 
 hương và tăm hương trên địa bàn Xã Quỳnh Thắng, Huyện Quỳnh 
Lưu, Tỉnh Nghệ An cho Học sinh Trường THPT Quỳnh lưu 4. 
2.1. Mục tiêu. 17 
a. Kiến thức. 17 
b. Kĩ năng. 17 
c. Thái độ. 18 
d. Năng lực và phẩm chất được hình thành. 18 
2.2. Tiến trình các hoạt động tổ chức trải nghiệm làng nghề. 18 
2.3. Nội dung hoạt động trải nghiệm làng nghề. 18 
2.4. Công tác chuẩn bị. 18 
2.5. Tổ chức hoạt động trải nghiệm làng nghề. 22 
Một số hình ảnh nhóm HS trải nghiệm làng nghề sản xuất, chế biến 24 
rễ hương và tăm hương. 
 3. Tổng kết, đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm. 35 
3.1. Tổng kết, chia sẻ, phát biểu cảm nghĩ, giới thiệu, trưng bày, bán 35 
sản phẩm. 
3.2. Tiến hành đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm. 35 
 V. Khảo sát tính cấp thiết của đề tài và tính khả thi của đề tài. 35 
 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 38 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 40 
 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 
1. Lí do chọn đề tài 
 Trong xã hội phát triển hiện nay, giáo dục nghề nghiệp đối với thế hệ trẻ là 
việc rất quan trọng và cần thiết nhằm đào tạo nhân lực trực tiếp cho sản xuất, thích 
ứng với môi trường hội nhập quốc tế, bảo đảm nâng cao năng suất, chất lượng lao 
động cho đất nước. Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hướng 
nghiệp góp phần hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu, năng lực chung và 
các năng lực đặc thù cho học sinh; nội dung hoạt động này được xây dựng dựa trên 
các mối quan hệ của cá nhân học sinh với bản thân, với xã hội, với tự nhiên và với 
nghề nghiệp. 
 Trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018, giáo dục hướng nghiệp được 
thực hiện thông qua tất cả các môn học và hoạt động giáo dục; trong đó, có hoạt 
động trải nghiệm, hướng nghiệp ở cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông là 
hoạt động giáo dục bắt buộc với thời lượng 105 tiết. Hoạt động này trong nhà 
trường phổ thông được thực hiện thường xuyên và liên tục, tập trung vào các năm 
học cuối của giai đoạn giáo dục cơ bản và toàn bộ thời gian của giai đoạn giáo dục 
định hướng nghề nghiệp. Thông qua các hoạt động hướng nghiệp, học sinh được 
đánh giá và tự đánh giá về năng lực, sở trường, hứng thú liên quan đến nghề 
nghiệp, làm cơ sở để tự chọn cho mình ngành nghề phù hợp và rèn luyện phẩm 
chất và năng lực để thích ứng với nghề nghiệp tương lai. 
 Hoạt động giáo dục trải nghiệm, hướng nghiệp gắn với những hoạt động sản 
xuất, kinh doanh, dịch vụ của địa phương là một trong những yêu cầu trong nội 
dung trải nghiệm hướng nghiệp cho học sinh THPT. Các lĩnh vực nghề nghiệp tại 
những làng nghề gắn với đặc thù địa phương nơi học sinh sinh sống là một kênh 
thông tin quan trọng cung cấp kiến thức thực tiễn về một số lĩnh vực, hoạt động 
nghề. Trải nghiệm làng nghề sẽ mang lại cho học sinh cơ hội tìm hiểu nghề nghiệp, 
tạo cơ sở để học sinh lựa chọn hướng nghề nghiệp và rèn luyện phẩm chất, năng 
lực phù hợp với định hướng nghề nghiệp. Chính vì vậy trong kế hoạch giáo dục 
của nhà trường phải xây dựng được nội dung hoạt động này, trong đó kế hoạch tổ 
chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh, tuy nhiên hoạt động này 
thực tế khi triển khai thực hiện khá phức tạp, khó khăn xuất phát từ nhiều phía, 
nhiều nguyên nhân. 
 Từ kinh nghiệm của bản thân thực hiện hoạt động này, chúng tôi nhận thấy 
việc tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp qua các làng nghề cho học sinh 
THPT ngay trên ghế nhà trường là một vấn đề cấp thiết và có ý nghĩa, vì vậy 
chúng tôi lựa chọn đề tài: 
 “Trải nghiệm làng nghề nhằm định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT 
 trên địa bàn huyện Quỳnh lưu ”. 
 1 
động trải nghiệm mà các GV ở các trường THPT trên địa bàn Huyện Quỳnh lưu có 
thể áp dụng. 
 Đề tài đã giúp cho các GVHD hoạt động trải nghiệm có cơ sở để thực hiện 
theo các bước và quy trình một cách khoa học, học sinh có thể dựa vào đề tài để 
định hình được các nội dung tổ chức, từ đó phối hợp với GVHD thực hiện tốt hoạt 
động trải nghiệm. 
 Với đề tài hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp theo chúng tôi nghiên cứu 
thì có một số tác giả đã viết dưởi dạng hoạt động trải nghiệm sáng tạo, tuy nhiên 
đang hàn lâm, chưa phù hợp với từng trường THPT đang đóng trên địa bàn huyện 
Quỳnh Lưu. Do đó chúng tôi thấy đây là một nội dung hoàn toàn mới thật sự có ý 
nghĩa trong công tác giáo dục. 
 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 
I. Cơ sở khoa học 
1. Một số vấn đề về hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp 
1.1. Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp 
 “Trải”có nghĩa là đã từng qua, từng biết, từng chịu đựng; còn “nghiệm” có 
nghĩa là kinh qua thực tế nhận thấy điều nào đó là đúng (Từ điển tiếng việt, Hoàng 
Phê, 2003). 
 “Trải nghiệm” có thể được hiểu là kết quả của sự tương tác giữa con người 
với thế giới khách quan. Sự tương tác này bao gồm cả hình thức và kết quả các 
hoạt động thực tiễn trong xã hội, bao gồm cả kỹ thuật và kỹ năng, cả những 
nguyên tắc hoạt động và phát triển thế giới khách quan. Trải nghiệm là kiến thức 
kinh nghiệm thực tế; là thể thống nhất bao gồm kiến thức và kỹ năng. 
 Hoạt động trải nghiệm (Experiential activities) là hoạt động giáo dục do nhà 
giáo dục định hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện, tạo cơ hội cho HS tiếp cận 
thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và 
huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học khác nhau để thực hiện 
những nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn đời sống 
nhà trường, gia đình, xã hội phù hợp với lứa tuổi. Bản chất của hoạt động trải 
nghiệm là hoạt động giáo dục và hoạt động dạy học được tổ chức trong môi trường 
học tập trải nghiệm nhằm hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho học 
sinh. Đây là quá trình học mà người học được tiếp cận và tác động trực tiếp với 
thực tế mà họ nghiên cứu, học tập, với cuộc sống thực tiễn. 
 “Hướng nghiệp là một hệ thống các biện pháp tâm lý – giáo dục, y học, 
nhằm giúp cho con người đi vào cuộc sống thông qua việc lựa chọn cho mình một 
nghề nghiệp vừa đáp ứng nhu cầu xã hội, vừa phù hợp với hứng thú năng lực của 
bản thân. Những biện pháp này sẽ tạo nên sự thống nhất giữa quyền lợi của xã hội 
với quyền lợi của cá nhân”(Theo K.K. Platonop). 
 3 
 Dựa trên khảo sát thực tiễn các hình thức tổ chức hoạt động trong các nhà 
trường, có thể phân loại các hình thức tổ chức HĐTN thành các nhóm hình thức sau: 
 - Hình thức có tính thể nghiệm, tương tác: diễn đàn, giao lưu, hội thảo, sân 
khấu hóa... 
 - Hình thức có tính cống hiến: thực hành lao động, hoạt động tình nguyện, 
nhân đạo... 
 - Hình thức có tính khám phá: thực địa, thực tế, tham quan, cắm trại, trò chơi. 
 - Hình thức có tính nghiên cứu, phân hóa: dự án nghiên cứu khoa học, hoạt 
động theo nhóm sở thích... 
1.3. Phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp. 
 - Phương pháp giải quyết vấn đề. 
 - Phương pháp sắm vai. 
 - Phương pháp làm việc nhóm. 
 - Phương pháp dạy học dự án. 
2. Vấn đề định hướng nghề nghiệp qua hoạt động trải nghiệm làng nghề 
 “Làng nghề” là một đơn vị hành chính cổ xưa, là nơi quần cư đông người, 
sinh hoạt có tổ chức, kỉ cương, tập quán riêng. Làng nghề không những là một làng 
sống chuyên nghề, mà còn gồm những người cùng nghề sống hợp quần thể để phát 
triển công việc. Bên cạnh việc phát triển kinh tế, làng nghề còn giữ gìn bản sắc dân 
tộc và mang lại đặc điểm riêng và giá trị văn hóa của địa phương. 
 Theo Từ điển tiếng Việt, “nghề nghiệp” là nghề làm để sinh sống và để phục 
vụ xã hội (Hoàng Phê, 2010, tr 676). 
 Định hướng nghề nghiệp là một khái niệm giáo dục toàn diện và liên tục 
được thiết kế để cung cấp cho các cá nhân ở cấp trung học các thông tin, kinh 
nghiệm chuẩn bị cho họ sống và làm việc trong một xã hội, môi trường cần thiết. 
 Từ các quan niệm trên, có thể thấy rằng: Trải nghiệm làng nghề nhằm định 
hướng nghề nghiệp là trải qua, kinh qua, thâm nhập vào một nơi quần cư đông 
người cùng sống và cùng phát triển một chuyên nghề để tích lũy các thông tin, 
kinh nghiệm nghề nhằm định hướng việc lựa chọn nghề nghiệp thích hợp chuẩn bị 
cho cuộc sống của người trải nghiệm. 
 Thực tiễn cho thấy, điều kiện để học sinh định hướng, lựa chọn đúng đắn và 
thành công trong lĩnh vực nghề nghiệp mà các em lựa chọn là đảm bảo sự hội tụ đủ 
các yếu tố: 
(1) Học sinh có hiểu biết sâu sắc về lĩnh vực chuyên môn của nghề nghiệp. 
(2) Học sinh đam mê, yêu thích đối với lĩnh vực nghề nghiệp. 
 (3) Học sinh có năng lực, khả năng và thế mạnh để đáp ứng những đòi hỏi của lĩnh 
vực nghề nghiệp. 
 5 
 Mức độ Số lượng Tỉ lệ Ghi chú 
 Rất quan trọng 50 60,24% 
 Quan trọng 27 32,53% 
 Bình thường 6 7,23% 
 Ít quan trọng 0 0 
 Không quan trọng 0 0 
 Qua bảng1: Cho thấy, giáo viên phổ thông đã có nhận thức khá cao về tầm 
quan trọng của việc tổ chức HĐTN, HN cho học sinh. Đa số giáo viên đều nhận 
thấy được vai trò quan trọng của hoạt động này trong công tác giáo dục hướng 
nghiệp cho học sinh. Đây là điều kiện thuận lợi để tiến hành xây dựng các hoạt 
động trải nghiệm, hướng nghiệp nhằm nâng cao năng lực của giáo viên trong 
việc tổ chức HĐTN, HN đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục theo 
chương trình 2018. 
 - Thực trạng nội dung tổ chức HĐTN, HN 
 Bảng 2. Tần suất thực hiện các nội dung trong tổ chức HĐTN, HN 
 7 
 Mức độ hứng thú 
 Không hứng 
 TT Nội dung Hứng thú Cần thiết thú- không 
 cần thiết 
 SL % SL % SL % 
 Tìm hiểu thế giới nghề 
 1 46 56,1 34 41,5 2 2,4 
 nghiệp 
 2 Định hướng nghề nghiệp 44 53,66 38 46,34 0 0 
 Tổ chức hoạt động trải 
 3 nghiệm làng nghề tại địa 47 56,6 32 38,55 4 4,85 
 phương 
 Xây dựng KH hoạt động 
 4 44 53,66 35 42,7 3 3,64 
 trải nghiệm làng nghề 
 Tham gia các HĐTN, HN 
 5 44 55 34 42,5 2 2,5 
 khác 
 Qua bảng 3 cho thấy đại đa số các em hứng thú và quan tâm rất lớn đến các 
nội dung trong tổ chức HĐTN, HN, đặc biệt là hoạt động trải nghiệm làng nghề, từ 
đó các em cũng rất quan tâm đến công tác tổ chức hoạt động và xây dựng kế hoạch 
hoạt động. Bên cạnh đó các em cũng rất tích cực tham gia các HĐTN, HN khác 
ngoài trải nghiệm làng nghề, điều đó là đương nhiên vì các em được tham gia các 
hoạt động tham quan, tham gia chương trình giáo dục địa phương thông qua các 
môn học khác. 
 - Thực trạng hình thức tổ chức HĐTN, HN làng nghề cho học sinh THPT: 
Bảng 4. Tần suất giáo viên sử dụng các hình thức tổ chức HĐTN, HN 
 9 
 Mức độ khó khăn 
 Không khó 
 TT Những khó khăn Bình thường Khó khăn 
 khăn 
 SL % SL % SL % 
 Lựa chọn chủ đề trải 
 1 23 28,4 49 60,5 9 11,1 
 nghiệm 
 2 Tổ chức HĐTN, HN 27 32,9 45 54,9 10 12,2 
 Các phương pháp áp dụng 
 3 17 20,9 56 69,1 8 10,0 
 trong tổ chức hoạt động 
 Điều kiện cơ sở vật chất 
 4 của nhà trường và gia đình 21 25,3 52 62,7 10 12,0 
 HS 
 Quan điểm của phụ huynh 
 5 HS đối với vấn đề trải 17 20,5 57 68,7 9 10,8 
 nghiệm làng nghề 
 Số lượng và chất lượng 
 6 25 30,1 51 61,4 7 8,5 
 làng nghề tại địa phương 
 Trình độ, hiểu biết của GV 
 7 trong thiết kế tổ chức các 22 27,2 48 59,2 11 13,6 
 hoạt động trải nghiệm 
 Qua bảng 5: ta nhận thấy các nội dung lựa chọn chủ đề trải nghiệm, phương 
pháp và cách thức tổ chức hoạt động trải nghiệm, các điều kiện cơ sở vật chất giáo 
viên gặp nhiều khó khăn, trong lúc đó số lượng và chất lượng các làng nghề trên 
địa bàn Quỳnh lưu lại rất thuận lợi cho hoạt động trải nghiệm. 
III. Tiềm năng trải nghiệm làng nghề đối với công tác định hướng nghề 
nghiệp cho học sinh THPT trên địa bàn Huyện Quỳnh lưu. 
 Quỳnh lưu là một huyện nằm ở cửa ngõ phía bắc tỉnh Nghệ An, là huyện có 
nhiều làng nghề tiểu thủ công nghiệp phong phú, đa dạng. Trong đó có nhiều làng 
nghề được hình thành và phát triển lâu đời. Hiện nay có khoảng trên 30 làng nghề 
được Tỉnh Nghệ An công nhận và khoảng hơn 10 làng nghề được UBND Huyện 
công nhận. Đây là huyện có nhiều làng nghề nhất Tỉnh Nghệ An với 8 nhóm chính: 
(1) Nhóm làng nghề ngư nghiệp. 
(2) Nhóm làng nghề chế biến hải sản. 
(3) Nhóm làng nghề Mây tre đan. 
(4) Nhóm làng nghề Mộc mỹ nghệ. 
(5) Nhóm làng nghề chế biến nông sản, thực phẩm. 
 11 
16 Xóm 4A Ngọc Sơn Mây tre đan 2009 
17 Trung Hậu Quỳnh Giang Mây tre đan 2009 
18 Xóm 4B Ngọc Sơn Mây tre đan 2010 
19 Thượng Yên Quỳnh Yên Mây tre đan 2010 
20 Thuận Giang Quỳnh Hưng Mộc 2011 
21 Quyết Tiến Quỳnh Bá Mộc 2011 
22 Hồng Phú Quỳnh Hồng Hoa cây cảnh 2011 
23 Thượng Nguyên Quỳnh Hồng Mộc 2012 
24 Minh Tâm Quỳnh Minh Mộc 2012 
25 Xóm 4 Quỳnh Đôi Hương trầm 2012 
26 Phú Thành Quỳnh Hậu Miến 2012 
27 Thượng Hùng Quỳnh Hậu Mộc 2013 
28 Thuận Hóa Quỳnh Diện Mây tre đan 2015 
29 An Hòa Xã An Hòa Sản xuất muối 2021 
 Quỳnh Thắng Sản xuất, chế biến rễ 2021 
30 Quỳnh thắng 
 hương và tăm hương 
 Làng nghề được UBND huyện công nhận 
1 Vĩnh Lộc Quỳnh Diện Chẻ tăm hương 2012 
2 Tân Xuân Quỳnh Hưng Mộc 2012 
3 Đồng Bông Quỳnh Hưng Mộc 2012 
4 Làng Quỳnh Quỳnh Đôi Hoa cây cảnh 2013 
5 Tân Lương Quỳnh Lương Mộc dân dụng 2003 
6 Làng Thượng Quỳnh Văn Gạch xi măng 2014 
7 Hoa Chín Quỳnh Văn Gạch xi măng 2014 
8 Làng Trành Quỳnh Văn Gạch xi măng 2014 
9 Thọ Thắng Quỳnh Thọ Mộc dân dụng 2018 
10 Phú lợi Quỳnh Dị Sản xuất nước mắm 2018 
 13 
nghề giúp học sinh nhận thức, đánh giá được sự phù hợp của bản thân với nhóm 
nghề hoặc các nghề ở lĩnh vực liên quan trên các mặt: 
 - Đánh giá được những yếu tố phẩm chất và năng lực bản thân cần rèn luyện 
phù hợp với nghề, chỉ ra được nhận định về sự phù hợp, không phù hợp của bản 
thân đối với các nghề, định hướng nhóm nghề phù hợp với sở thích, phẩm chất, 
năng lực bản thân. 
 - Đánh giá được khó khăn, thuận lợi của bản thân trong việc xây dựng và 
thực hiện kế hoạch rèn luyện phẩm chất, năng lực theo lĩnh vực nghề. 
 - Việc giáo viên tạo nên hứng thú, kích thích học sinh tích cực tham gia các 
hoạt động tìm hiểu trải nghiệm lĩnh vực nghề nghiệp từ làng nghề giúp các em bộc 
lộ thiên hướng, sở trường. Từ đó, giáo viên có thêm cơ sở tư vấn, hướng nghiệp 
phù hợp từng đối tượng HS đồng thời khơi dậy niềm đam mê cho học sinh qua trải 
nghiệm các làng nghề. 
 - Sự định hướng, hỗ trợ kịp thời của giáo viên trong quá trình tham gia trải 
nghiệm giúp học sinh mạnh dạn, tự tin về bản thân với định hướng nghề nghiệp 
của mình. Từ đó, học sinh có ý thức xây dựng, thực hiện kế hoạch rèn luyện bản 
thân theo định hướng nghề nghiệp. 
 * Học sinh tìm hiểu lĩnh vực nghề nghiệp: 
 - Tìm hiểu sâu về hoạt động sản xuất tại các cơ sở của làng nghề giúp học 
sinh có thông tin về hoạt động chuyên môn nghề, những điều kiện đảm bảo an toàn 
và sức khoẻ nghề nghiệp, phẩm chất và năng lực cần có của người lao động khi 
làm việc tại các vị trí đối với lĩnh vực nghề. Đây là cơ sở quan trọng tạo nên liên 
tưởng về sự đáp ứng của bản thân học sinh đối với hoạt động chuyên môn của lĩnh 
vực nghề. 
 - Thâm nhập thực tiễn các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ của làng 
nghề giúp học sinh biết thêm mô hình hoạt động trong một lĩnh vực nghề, có thêm 
hành trang để đi sâu vào tìm hiểu các lĩnh vực nghề. 
 - Tìm hiểu dây chuyền sản xuất trong cơ sở nghề giúp học sinh biết các 
thông tin, đặc trưng, yêu cầu riêng của từng nghề. 
 - Sự phong phú của các làng nghề, nhóm nghề giúp học sinh thêm kiến thức 
về phân loại nhóm nghề cơ bản. 
 - Cảm nhận chất lượng, đánh giá mẫu mã sản phẩm, cách thức tiếp thị, bán 
sản phẩm, so sánh sản phẩm của cơ sở nghề trong làng nghề, giá thành... giúp học 
sinh nâng cao nhận thức về cơ chế cạnh tranh, về năng lực của nhân sự tại các vị trí 
công việc, qua đó hình thành ở các em nhận thức mới về các lĩnh vực nghề 
nghiệp tương tác, hỗ trợ cho hoạt động và sự phát triển lĩnh vực nghề nghiệp 
của làng nghề. 
 15