Sáng kiến kinh nghiệm Tổ chức sinh hoạt chuyên môn cụm trường theo hướng nghiên cứu bài học góp phần nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên môn Lịch sử trên địa bàn huyện Diễn Châu

 SỞ GD&ĐT NGHỆ AN 
 TRƯỜNG THPT DIỄN CHÂU 4 
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
 Tên đề tài 
TỔ CHỨC SINH HOẠT CHUYÊN MÔN CỤM TRƯỜNG THEO 
 HƯỚNG NGHIÊN CỨU BÀI HỌC GÓP PHẦN NÂNG CAO 
CHUYÊN MÔN, NGHIỆP VỤ CHO GIÁO VIÊN MÔN LỊCH SỬ 
 TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN DIỄN CHÂU. 
 Lĩnh vực: Lịch sử 
 Đồng tác giả: Ngô Thị Ngọc 
 Cao Thị Nhiếp 
 Nghệ An, tháng 04 năm 2023 
2.3.3. Bài minh hoạ số 04 theo hướng NCBH .................................................... 35 
2.3.3.1. Góp ý xây dựng bài dạy minh hoạ số 04 ................................................ 35 
2.3.3.2. Tổ chức dạy học minh họa bài số 04 và dự giờ ..................................... 37 
2.3.3.3. Dự giờ, góp ý giờ dạy và rút kinh nghiệm bài dạy minh hoạ số 04 theo 
NCBH .................................................................................................................. 37 
2.3.3.4. Vận dụng kết quả sinh hoạt chuyên môn vào bài học hàng ngày .......... 40 
2.4. Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã được xây dựng 
và áp dụng trong đề tài ........................................................................................ 44 
2.4.1. Mục đích khảo sát ..................................................................................... 44 
2.4.2.Nội dung và phương pháp khảo sát .......................................................... 44 
2.4.3. Đối tượng khảo sát .................................................................................... 44 
2.4.4. Kết quả khảo sát về tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp của 
đề tài đã được áp dụng trong năm học 2022-2023............................................... 45 
2.4.4.1. Tính cấp thiết của các giải pháp đã đề xuất ........................................... 45 
2.4.4.2. Tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất .............................................. 45 
CHƯƠNG III. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ..................................................... 47 
3.1. Mục tiêu thực nghiệm sư phạm .................................................................... 47 
3.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm ................................................................... 47 
3.3. Đối tượng thực nghiệm sư phạm .................................................................. 47 
3.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm ...................................................................... 47 
PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................... 50 
1. Kết luận ........................................................................................................... 50 
2. Kiến nghị ......................................................................................................... 50 
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 51 
PHỤ LỤC ............................................................................................................... I 
 ii 
 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 
1. Lý do chọn đề tài 
 Xuất phát từ mục tiêu của Công văn số 5555/BGDĐT – GDTrH và Công văn 
5512/BGDĐT – GDTrH nhằm nâng cao chất lượng sinh hoạt chuyên môn. 
 Nâng cao chất lượng sinh hoạt chuyên môn, tập trung vào thực hiện đổi mới 
PPDH và KTĐG theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Giúp cho giáo viên 
bước đầu biết chủ động lựa chọn nội dung để xây dựng các chuyên đề dạy học trong 
mỗi môn học; sử dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực để xây dựng 
tiến trình dạy học theo chuyên đề nhằm phát triển năng lực và phẩm chất của học 
sinh. Trong đó, đổi mới nội dung và hình thức sinh hoạt của các tổ chuyên môn cũng 
luôn được coi trọng trong chương trình GDPT 2018. 
 Để thực hiện mục tiêu này, cần đẩy mạnh hoạt động sinh hoạt chuyên môn 
trong mỗi nhà trường nhằm tạo ra sự thay đổi trong mỗi giáo viên. Và một trong 
những cách thức đổi mới sinh hoạt chuyên môn đang được ngành học phổ thông trên 
cả nước nói chung và Sở GD&ĐT Nghệ An nói riêng đang tích cực triển khai, đó là 
đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học (NCBH). Cách thức sinh 
hoạt chuyên môn này sẽ giải quyết được các vướng mắc, các hạn chế nêu trên. Tuy 
nhiên, khi tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo NCBH trong mỗi trường học sẽ có 
những hạn chế nhất định, nhất là đối với những trường chưa có giáo viên cốt cán hay 
những giáo viên giàu kinh nghiệm giảng dạy để hỗ trợ về mặt phương pháp, nghiệp 
vụ sư phạm và việc sinh hoạt chuyên môn theo NCBH cần mở rộng ra các cụm 
trường. 
 Việc sinh hoạt chuyên môn theo cụm trường sẽ góp phần thúc đẩy đổi mới 
phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất của người 
học cũng như tạo điều kiện cho giáo viên được trao đổi, học hỏi kinh nghiệm, phát 
huy tính sáng tạo và nâng cao năng lực chuyên môn. 
 Xuất phát từ thực trạng sinh hoạt chuyên môn cụm trường theo hướng nghiên 
cứu bài học và dạy học bộ môn Lịch sử ở các trường THPT nhằm đáp ứng mục tiêu 
nâng cao chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên và phát triển phẩm chất, năng lực 
cho học sinh. 
 Sinh hoạt chuyên môn theo cụm trường theo hướng nghiên cứu bài học tạo cơ 
hội cho giáo viên nêu ra được các khó khăn ở từng bài dạy cụ thể để mọi người cùng 
thảo luận và đưa ra các giải pháp khắc phục khá thiết thực và hiệu quả. Những ý kiến 
đóng góp bổ sung, những bài học kinh nghiệm chân thành và cởi mở đã góp phần 
giúp giáo viên có thể tự tin áp dụng và đổi mới phương pháp dạy học của bản thân 
vào đơn vị trường, giúp nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn Lịch sử trên địa bàn 
huyện Diễn Châu. 
 Sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học là một nội dung tuy không mới 
nhưng việc triển khai thực hiện tại các nhà trường còn rất nhiều hạn chế. Một số đơn 
 1 
 - Phương pháp đàm thoại: Tăng cường sinh hoạt chuyên môn, trao đổi kinh 
nghiệm với đồng nghiệp trong huyện Diễn Châu để có thêm nhiều phương pháp hay, 
cách thức tiếp cận bài dạy có hiệu quả cao nhất. 
 - Phương pháp thống kê toán học để đánh giá kết quả thực nghiệm. 
4. Tính mới và đóng góp của đề tài 
 - Tính mới của đề tài: 
 Đã sáng tạo, tự thiết kế và cải tiến, chủ động trong việc chuẩn bị nội dung bài 
dạy, không lệ thuộc một cách máy móc vào quy trình, các bước dạy trong sách giáo 
khoa hay sách giáo viên. Giáo viên có thể điều chỉnh mục tiêu bài học, thay đổi nội 
dung/ngữ liệu trong sách giáo khoa, điều chỉnh thời lượng, lựa chọn các phương 
pháp, kĩ thuật dạy học, đồ dùng dạy học cho phù hợp với đối tượng học sinh, đặc 
biệt là học sinh có khó khăn về học. 
 Giáo viên chuẩn bị bài dạy có thể trao đổi ý tưởng, nội dung bài dạy của mình 
với các đồng nghiệp trong huyện Diễn Châu cùng chuyên môn để nâng cao chất 
lượng của những tiết dạy. 
 - Đóng góp của đề tài: 
 Qua thực tiễn, chúng tôi đã tìm ra được các phương pháp, cách thức tổ chức 
sinh hoạt chuyên môn theo cụm trường phù hợp, đặc biệt đã xây dựng kế hoạch bài 
học nhằm góp phần nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ cho GV và phát triển phẩm 
chất, năng lực của học sinh THPT. 
 Sinh hoạt chuyên môn cụm trường tạo sự thuận lợi để đẩy mạnh sinh hoạt 
chuyên môn nhằm tạo ra sự chuyển biến mạnh mẽ và rõ nét về chất lượng, hiệu quả 
công tác bồi dưỡng thường xuyên cho đội ngũ giáo viên các nhà trường. Góp phần 
đánh giá phong trào bồi dưỡng đội ngũ, đổi mới phương pháp dạy học của các nhà 
trường. Đồng thời thúc đẩy công tác sinh hoạt chuyên môn theo cụm trở thành hoạt 
động thường xuyên, có kế hoạch, tác động tích cực tới công tác tự bồi dưỡng giáo 
viên, tới chất lượng của việc sinh hoạt tổ, nhóm chuyên môn. Từ đó nhằm giải quyết 
các vấn đề thực tiễn của các đơn vị đặt ra, đáp ứng với yêu cầu đổi mới toàn diện 
giáo dục trong giai đoạn hiện nay. 
- Khả năng, lợi ích thiết thực của đề tài: 
 Giải pháp đưa ra trong sáng kiến có khả năng ứng dụng thực tiễn, đạt hiệu quả 
trên phạm vi rộng, dễ thực hiện không chỉ trong môn Lịch sử mà có thể vận dụng 
vào sinh hoạt chuyên môn ở các môn học khác nhau trong trường trung học. 
 Sinh hoạt chuyên môn theo cụm trường theo hướng nghiên cứu bài học một 
cách hợp lí đã làm thay đổi tâm sinh lý giáo viên, học sinh, tăng hứng thú, phát huy 
tư duy sáng tạo, năng lực và phẩm chất cần thiết, đồng thời vẫn có những điểm tựa 
tâm lý, kiến thức chuyên môn để giáo viên tự tin hơn trong công tác. Là tài liệu tham 
khảo bổ ích cho đồng nghiệp, có thể nhân rộng. 
 3 
học cụ thể, qua đó nâng cao chất lượng học của HS. Cho đến nay NCBH được xem 
như một mô hình và cách tiếp cần nghề nghiệp của GV và vẫn được sử dụng rộng 
rãi tại các trường học của Nhật Bản. 
 Nghiên cứu bài học là quá trình GV cùng nhau nghiên cứu, học hỏi từ thực tế. 
Hoạt động này có kế hoạch, thực hiện thường xuyên, thông qua những bài học, môn 
học tại trường, lớp mình nhằm nâng cao năng lực chuyên môn nghiệp vụ gắn với 
đảm bảo cơ hội học tập và nâng cao chất lượng, hiệu quả việc học của từng HS. 
1.1.4. Khái niệm sinh hoạt chuyên môn theo cụm trường 
 Sinh hoạt chuyên môn theo cụm trường (còn gọi là sinh hoạt chuyên môn liên 
trường) là hình thức tập trung giáo viên, cán bộ quản lý của các trường có khoảng cách 
địa lý giữa các trường không quá xa, tới một trường để cùng nhau chia sẻ kinh nghiệm, 
tháo gỡ khó khăn về nội dung, phương pháp và hình thức dạy học, đánh giá học sinh 
và công tác quản lý các hoạt động giáo dục của nhà trường. Nội dung sinh hoạt chuyên 
môn theo cụm trường có mức độ cao hơn, rộng hơn so với nội dung sinh hoạt chuyên 
môn định kỳ tại các trường. Sinh hoạt chuyên môn theo cụm trường đề cập tới các 
vấn đề mang tính tổng kết, đánh giá của các trường; những vấn đề đặt ra đòi hỏi phải 
có sự phối hợp, tháo gỡ từ nhiều giáo viên, từ nhiều trường học hoặc từ các giáo viên 
cốt cán, chuyên gia giáo dục giỏi ở địa phương và trung ương. 
 Cơ chế sinh hoạt chuyên môn theo cụm trường là tự nguyện, do các trường 
đứng ra tự tổ chức và thực hiện các nhiệm vụ có tính thiết thực, mang lại lợi ích cho 
chính bản thân các trường cùng tham gia sinh hoạt. Thời gian, địa điểm, chi phí và 
nội dung sinh hoạt chuyên môn theo cụm trường do các trường trong cụm thỏa thuận 
và thống nhất trong kế hoạch hành động. Tuy nhiên, do tính chất và lợi ích của sinh 
hoạt chuyên môn theo cụm trường, các sở/phòng giáo dục và đào tạo có thể quan tâm 
hướng dẫn, coi đó là biện pháp hiệu quả để bồi dưỡng cho giáo viên, cán bộ quản lý 
giáo dục; đồng thời có thể khuyến khích, tạo điều kiện hỗ trợ thường xuyên, mọi mặt 
cho sinh hoạt chuyên môn theo cụm trường. 
1.2. Mục đích sinh hoạt chuyên môn cụm trường theo NCBH 
 - Để hiểu rõ hơn về cách HS học những gì mà GV dạy, cách HS phản ứng với 
các nội dung học tập, thấy được mức độ tác động của các phương pháp DH mà mình 
đang sử dụng; 
 - Để tạo ra hiệu quả cao trong quá trình học tập, tạo cơ sở thuận lợi và mối liên 
hệ tốt với các môn học khác. Các môn học không chỉ nằm riêng rẽ mà chúng có mối 
liên hệ chặt chẽ với nhau trong hệ thống nội dung kiến thức chung cần đào tạo cho HS; 
 - Để cải thiện việc dạy của GV thông qua sự hợp tác có hệ thống với các GV khác 
trong trường hay cụm trường. Thông qua sự hợp tác, các GV chia sẻ cho nhau những 
kinh nghiệm về bài học để cùng nhau hoàn thiện nhằm mang lại hiệu quả cao nhất cho 
việc học tập của HS và làm phong phú thêm kinh nghiệm DH của mình; 
 - Để xây dựng, nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ và năng lực sư phạm 
 5 
nhóm nhằm cùng nhau triển khai và thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn ở cấp quản 
lý và cấp cá nhân. 
 Bản chất của SHCM theo hướng NCBH là hoạt động để giáo viên học tập lẫn 
nhau, không nhận xét, đánh giá mà cùng nhau tháo gỡ những khó khăn trong công 
tác giảng dạy, ngoài ra giáo viên phải mạnh dạn sáng tạo trong giảng dạy, có đồ 
dùng, có hệ thống câu hỏi tốt và biết tạo cơ hội học tập thực sự cho học sinh, thiết 
lập được mối quan hệ học sinh với học sinh và giữa giáo viên với học sinh. Tập trung 
quan sát học sinh tại các thời điểm trong bài học về nét mặt, hứng thú, nụ cười, cả 
sự băn khoăn lúc học sinh gặp khó khăn, học sinh tích cực học tập từ đó giáo viên 
cần trang bị và hình thành cho học sinh 21 các kỹ năng học, kỹ năng tư duy, kỹ năng 
nghiên cứu, kỹ năng lắng nghe, kỹ năng quan sát, kỹ năng học nhóm và biết cách 
cộng tác một cách hiệu quả giúp đỡ nhau cùng hoàn thành. 
 Sinh hoạt chuyên môn trong nhà trường được tổ chức dưới nhiều hình thức 
khác nhau. Trong đó, hình thức sinh hoạt chuyên môn theo kiểu dự giờ được thực 
hiện thường xuyên nhằm nâng cao năng lực giảng dạy của giáo viên. Trong sinh hoạt 
chuyên môn truyền thống, hình thức này được tổ chức theo một quy trình tương đối 
thống nhất: Nhà trường (Tổ chuyên môn) phân công giáo viên dạy giảng dạy trên 
lớp - họp rút kinh nghiệm - xếp loại tiết dạy. Cách tổ chức như vậy chưa thu hút sự 
tham gia tích cực của giáo viên. Nguyên nhân cơ bản là do cán bộ quản lý và giáo 
viên chưa xác định đúng mục đích, ý nghĩa của sinh hoạt chuyên môn. 
 Bản chất của SHCM theo hướng nghiên cứu bài học được thể hiện rõ qua sự 
so sánh giữa SHCM truyền thống và SHCM theo hướng nghiên cứu bài học dưới 
đây: 
 Quy SHCM truyền thống SHCM theo hướng NCBH 
 Trình 
 1. Mục - Tập trung vào việc đánh giá, - Không đánh giá xếp loại giờ dạy 
 đích xếp loại tiết dạy; theo các tiêu chí; 
 -Thống nhất cách dạy các dạng - Tạo cơ hội cho GV phát triển 
 bài. Bài dạy minh họa được coi là năng lực chuyên môn, phát huy khả 
 bài dạy mẫu; năng sáng tạo; 
 - Tập trung chủ yếu vào việc dạy, - Đảm bảo tất cả HS tham gia quá 
 ít quan tâm đến việc học của HS. trình học tập, đồng thời nâng cao 
 chất lượng học tập của từng HS. 
 2.Thiết - Được thiết kế theo nội dung - Do nhóm CBQL, GV trong tổ 
 kế bài các chuyên đề được xác định thiết kế. Khuyến khích linh hoạt 
 dạy trong KH năm học. sáng tạo, không phụ thuộc vào các 
 - Được thiết kế theo mẫu chung, bước dạy học trong SGK, SGV. 
 bám sát SGK, sách GV. Ít khi Có thể điều chỉnh nội dung, thời 
 dám thay đổi, điều chỉnh cho phù lượng, PPDH, KTDH, ... cho phù 
 hợp; hợp; 
 - PPDH máy móc, không linh GV dạy có thể linh hoạt thay đổi 
 hoạt (các bước lên lớp, thời gian). hình thức, PPDH, KTDH, ... nếu 
 7 
 b. Đối với giáo viên. b. Đối với giáo viên. 
 - Bị “áp lực” phải “bám sát” - Chủ động sáng tạo, tìm ra các 
 những quy định, không dám thay biện pháp để nâng cao chất lượng 
 đổi, không dám sáng tạo; dạy và học; 
 - GV thường lúng túng khi gặp - Tự nhận ra hạn chế của bản thân 
 những tình huống; để điều chỉnh kịp thời; 
 - PPDH mà GV sử dụng trong tiết - Quan tâm đến những khó khăn 
 dạy thường mang tính hình thức; của HS, đặc biệt là HS yếu, kém; 
 - Khi chia sẻ, phân tích tiết dạy - Quan hệ giữa đồng nghiệp trở nên 
 (nếu có hạn chế), GV thường đổ gần gũi, cảm thông, chia sẻ và giúp 
 lỗi cho HS hay những nguyên đỡ lẫn nhau. 
 nhân khác. GV không thấy được 
 nguyên nhân chính là từ GV; 
 - Việc “chuẩn bị trước” người 
 dự giờ không học hỏi được 
 điều gì. 
 c. Đối với cán bộ quản lí. c. Đối với cán bộ quản lí. 
 - Không tạo điều kiện để GV phát - Đặt bài học lên hàng đầu, đánh 
 huy những ý tưởng giá sự linh hoạt sáng tạo của của 
 sáng tạo. từng GV. 
 - GV thường ngại tâm sự, chia - Có cơ hội bám sát chuyên môn, 
 sẻ với CBQL. Thân thiện, gần gũi hiểu được nguyên nhân của những 
 về khoảng cách kiến thức. quy trình SHCM truyền thống 
 SHCM theo hướng nghiên cứu bài 
 học 
 - CBQL khó phát hiện được những 
 điểm yếu, điểm mạnh của từng GV 
 để hỗ trợ. 
 d. Đối với nhà trường d. Đối với nhà trường 
 - Quan hệ giữa các thành viên - Đặt bài học lên hàng đầu, đánh 
 thường gặp khó khăn, thiếu sự giá sự linh hoạt sáng tạo của của 
 đồng thuận, chất lượng học tập từng GV. 
 của học sinh không được cải - Quan hệ giữa cán bộ quản lí và 
 thiện, năng lực chuyên môn của GV gần gũi, gắn bó và chia sẻ. 
 GV không thực sự phát triển. GV 
 dạy học theo thành tích chứ 
 không theo nhu cầu và chất lượng 
 của học sinh. 
1.4. Quy trình triển khai sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học 
 Bước 1: Xác định mục tiêu, xây dựng kế hoạch bài học nghiên cứu 
Khi chuẩn bị cho bài dạy, các GV trong nhóm chuyên môn cùng nhau thảo luận chi tiết 
về mục tiêu của bài học (dựa vào chuẩn kiến thức, kĩ năng trong chương trình), thể loại 
 9