Sáng kiến kinh nghiệm Tổ chức đa dạng các hoạt động dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy, học bộ môn Lịch sử 6 (bộ sách Cánh diều)

 Đó chính là lý do tôi nghiên cứu đề tài: 
 “Tổ chức đa dạng các hoạt động dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy- 
học bộ môn Lịch sử 6”.
2. Mục đích nghiên cứu.
a. Đối với giáo viên.
 Sáng tạo về phương pháp dạy học phát huy tính chủ động, phát triển tư duy, 
tính tích cực, tự giác, tự học tập của học sinh. 
 Chú trọng đến việc rèn luyện các kĩ năng, năng lực hành động, vận dụng kiến 
thức, tăng cường thực hành và gắn nội dung bài học với thực tế cuộc sống.
 Thiết kế tổ chức, hướng dẫn học sinh thực hiện các hoạt động của bài học lịch 
sử lớp 6 với hình thức đa dạng, phong phú, có sự hấp dẫn, phù hợp với đặc trưng 
bài học, với đặc điểm và nhận thức của học sinh, với điều kiện cụ thể của lớp, 
trường.
b. Đối với học sinh.
 Tích cực suy nghĩ, chủ động tham gia các hoạt động học tập, tự khám phá và 
lĩnh hội kiến thức, rèn luyện kĩ năng, xây dựng thái độ và hành vi đúng đắn.
 Mạnh dạn trình bày và bảo vệ ý kiến, quan điểm cá nhân; tích cực thảo luận, 
tranh luận, đặt câu hỏi cho bản thân, cho thầy (cô), cho bạn; biết vận dụng kiến 
thức đã học vào cuộc sống.
 Thông qua nội dung bài học, lên hệ thực tế tạo cho học sinh biết cách ứng phó 
trước những tình huống khó khăn trong cuộc sống hàng ngày và có cuộc sống 
bình thường trong một xã hội hiện đại.
3.Đối tượng nghiên cứu
 Đối tượng nghiên cứu: Học sinh lớp 6A – Số học sinh: 44
 4. Thời gian và phạm vi nghiên cứu.
 a. Thời gian nghiên cứu: 
 Đề tài này được tôi nghiên cứu, tiến hành thực nghiệm từ Từ tháng 9 năm 
2022
 b. Phạm vi nghiên cứu.
 Để nâng cao quá trình tiếp thu và tạo hứng thú của các em trong quá trình 
học lịch sử, tôi tiến hành nghiên cứu “Tổ chức đa dạng các hoạt động dạy học 
nhằm nâng cao chất ượng dạy- học bộ môn Lịch sử 6”. Đề tài tập trung giới 
thiệu và giải quyết những vấn đề về việc áp dụng một số phương pháp dạy học 
tích cực như kể chuyện lịch sử, đóng kịch, hướng dẫn viên du lịch, sử dụng 
tranh ảnh và tiến hành hoạt động nhóm trong việc tổ chức dạy và học.
Trong đề tài này tôi tập trung nghiên cứu toàn bộ bộ môn lịch sử 6 và có thể áp 
dụng cho tất cả các khối 7 học lịch sử và có một số điểm áp dụng cho các môn 
học khác.
5. Phương pháp nghiên cứu. Xuất hiện tình trạng trên là do nhiều nguyên nhân: Trong quá trình giảng dạy 
Lịch sử giáo viên chưa sử dụng phương pháp phù hợp, chưa đáp ứng yêu cầu 
môn học đề ra, chưa khơi gợi được hứng thú cho học sinh, học sinh chưa thấy 
được tầm quan trọng của bộ môn Lịch sử, chưa thấy hết nhiệm vụ sâu xa của 
mình đối với dân tộc, đối với đất nước vì những nền tảng ban đầu ở cấp học bên 
dưới đã tạo cho các em sự chú ý mờ nhạt đối với môn học này. Do đó giáo viên 
dạy Lịch sử ở các trường THCS cần cập nhật nhiều phương pháp truyền tải kết 
hợp với lồng ghép, tích hợp liên môn và đặc biệt nhất cập nhật mới nhất trong 
những năm gần đây và không thể nào thiếu đó là “Tổ chức đa dạng các hoạt 
động dạy học nhằm nâng cao chất ượng dạy- học bộ môn Lịch sử 6”.
 2. Quá trình thực hiện đề tài SKKN.
 a. Khảo sát thực tế
* Về phía giáo viên:
 Năm học 2022 – 2023 là năm học thứ 2 mà toàn ngành giáo dục thực hiện 
chương trình giáo dục phổ thông 2018 đối với khối lớp 6. Cho nên cả giáo viên 
còn bỡ ngỡ trong dạy và học. Giáo viên gặp không ít khó khăn khi hướng dẫn 
học sinh học tập. Còn lúng túng khi vận dụng phương pháp giảng dạy để phù 
hợp với những thay đổi về chương trình sách giáo khoa. Cách xây dựng chương 
trình sách giáo khoa bộ môn ( phân môn Lịch sử 6) mang tính mở, nội dung đã 
được chọn lọc nên ngắn gọn tạo cơ hội cho giáo viên ứng dụng được nhiều 
phương pháp và kĩ thuật vào dạy và học. Tuy nhiên, giáo viên chưa áp dụng 
được những cách dạy phù hợp, chưa phát huy được ưu điểm của phương pháp 
dạy học truyền thống phối hợp với đổi mới phương pháp bằng việc sử dụng trò 
chơi cũng như vận dụng những kĩ thuật dạy học tích cực vào giảng dạy.
 Khi tham gia các buổi sinh hoạt chuyên môn tôi nhận thấy các đồng nghiệp 
đều có khó khăn chung là thiếu ý tưởng trong tổ chức các hoạt động học của học 
sinh, giờ giảng vẫn nặng về hoạt động của thầy, hoạt động của trò chưa chú 
trọng đến sản phẩm học tập.
* Về phía học sinh
 Các em thường rụt rè, nhút nhát,thường thụ động, thiếu sự sáng tạo khi học. 
Các em chưa ham thích học tập môn học, chưa tích cực tham gia các hoạt động 
học tập, hiệu quả học tập chưa cao.
 b. Những giải pháp thực hiện.
Việc “Tổ chức đa dạng các hoạt động dạy học nhằm nâng cao chất ượng dạy- 
học bộ môn Lịch sử 6”. như là phương tiện dạy học và các hoạt động giáo dục 
của nhà trường. Dưới dạng công cụ thiết bị dạy học, giúp cho quá trình học tập 
của học sinh trở nên hấp dẫn hơn, học sinh hứng thú học tập và hiểu bài sâu sắc 
hơn, phát triển tư duy độc lập sáng tạo, giáo dục tư tưởng đạo đức cho học sinh. 
Thể hiện được ý nghĩa và vai trò trong dạy học lịch sử qua nhiều góc độ. Về vai nhiệm của học sinh với mình từ đó có thể định hướng cho việc đổi mới phương 
pháp giảng dạy.
2.2. Thực hiện tốt đổi mới phương pháp dạy học:
 Chúng ta cần tích cực đổi mới phương pháp dạy học trên cơ sở đối tượng học 
sinh, mặt bằng học sinh ở địa phương theo hướng phát huy tính tích cực tự giác 
chủ động, sáng tạo của học sinh, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ 
năng vận dụng kiến thức về thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, 
hứng thú học tập lịch sử cho các em.
 Đổi mới phương pháp dạy học lịch sử cần được tiến hành qua những biện 
pháp sư phạm chủ yếu sau:
Thứ nhất: Lịch sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ được con người khôi 
phục, dựng lại tái hiện lại và xâu chuỗi kết nối lại với nhau nhờ các tư liệu như 
truyền miệng, hiện vật, chữ viết vì thế học sinh không thể tiếp xúc trực tiếp vì 
vậy khi dạy học lịch sử giáo viên khi dạy kiến thức mới cần gợi cho học sinh 
nhớ lại kiến thức cơ bản đã học có liên quan khi học kiến thức mới. Điều này 
hơi khó vì học sinh sẽ quên nhiều nhưng nếu chúng ta biết cách hướng dẫn gợi 
mở thì học sinh sẽ nhớ được. Giáo viên cũng cần gợi ý những vấn đề cơ bản mà 
học sinh đã học kết nối xâu chuỗi với các kiến thức mới thành những vấn đề, 
chủ đề kiến thức hệ thống logic.
 Ví dụ: khi dạy bài Nước Văn Lang khi dạy mục 1 Nhà nước Văn Lang ra đời 
trong hoàn cảnh nào? Giáo viên gợi ý giúp học sinh nhớ lại kiến thức đã học ở 
phần lịch sử thế giới đã học ở bài các quốc gia cổ đại phương Đông bằng cách 
đạt câu hỏi hãy cho biết các quốc gia cổ đại phương Đông đã được hình thành ở 
đâu? Trong điều kiện như thế nào? Từ đó dẫn dắt vào bài sẽ giúp các em dễ hiểu 
hơn những lí do ra đời của nhà nước Văn Lang.
 Dạy học là dạy cho học sinh những cái chưa biết trên cơ sở những cái đã biết. 
Vì vậy khi dạy chúng ta có thể đặt những câu hỏi giúp học sinh tìm ra được các 
em đã biết và phát triển thêm cho các em những kiến thức mới nhằm tạo ra mối 
liên hệ giữa kiến thức đã có và kiến thức cần phải có.
Ví dụ: Khi dạy bài “ Các quốc gia cổ đại phương Tây” lớp 6 có thể khai thác 
vốn kiến thức của học sinh đã có để xác lập mối quan hệ với bài mới bằng câu 
hỏi: “Hãy so sánh sự khác nhau về thành phần xã hội giữa các quốc gia cổ đại 
phương Đông với các quốc gia cổ đại phương Tây”. 
Thứ hai: Ở trên lớp, giáo viên không trình bày đầy đủ, chi tiết nội dung các mục 
trong bài,mà chỉ nhấn mạnh, mở rộng nội dung sách giáo khoa để học sinh tự 
học bởi vì sách giáo khoa là tài liệu cơ bản để học sinh học tập.
Để làm được điều này, giáo viên phải làm việc tích cực mới có thể giúp học sinh 
tự học, những gì phải trình bày kĩ, bổ sung tài liệu tham khảo. Học sinh tích cực 
tự học sách giáo khoa những điều mà giáo viên không giảng, theo dõi những Thứ năm: Giáo viên nên vận dụng tốt dạy học nêu vấn đề. Giáo viên tạo ra tình 
huống có vấn đề, nêu vấn đề và tổ chức, thúc đẩy hoạt động tìm tòi sáng tạo của 
học sinh giải quyết vấn đề. Để thực hiện tốt khi chuẩn bị giáo án, giáo viên nêu 
rõ nhiệm vụ của học sinh trong giờ học dưới dạng các câu hỏi nêu vấn đề. Các 
câu hỏi nêu vấn đề đưa vào đầu giờ học nhằm động viên sự chú ý, huy động các 
năng lực học thức của học sinh vào việc theo dõi bài giảng để tìm câu trả lời. 
Những câu hỏi này là những vấn đề cơ bản của bài học mà học sinh cần nắm.
Thứ sáu: Không ngừng ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy lịch sử, 
giảng dạy bằng giáo án điện tử sẽ tạo hứng thú giữa thầy và trò trong tiết học. 
Khai thác kiến thức thông qua hình ảnh, phim tư liệu sinh động hấp dẫn. Giáo 
viên được giảm nhẹ việc thuyết giảng, hiệu quả bài học cao. Tuy nhiên khi dạy 
giáo án điện tử cần phải kết hợp tốt với phương pháp trình bày bảng để chắt lọc 
nội dung cho các em ghi hệ thống kiến thức cơ bản tránh tình trạng lạm dụng mà 
gây phản tác dụng.
Thứ bảy: Sử dụng bản đồ trong dạy học lịch sử có hiệu quả: hướng dẫn học 
sinh lập sơ đồ chân chim hoặc tự vẽ bản đồ tư duy giúp học sinh dễ hiểu khắc 
sâu, khái quát hóa kiến thức bài học.Từ đó dễ nhớ, dễ học sự kiện lịch sử cơ bản Thứ 9: Tổ chức trò chơi.
 *Xác định phạm vị áp dụng trò chơi: Căn cứ vào nội dung bài học để lựa 
chọn một số trò chơi phù hợp để tìm ra kiến thức ở phần: Khởi động; Hình thành 
kiến thức và khắc sâu kiến thức ở phần” Luyện tập. Vận dụng được trong thực 
tế.
 *Xác định mục đích trò chơi: Làm cho tiết học trở nên sinh động, hấp dẫn, 
tạo cảm giác thỏa mái, dễ chịu, tiếp thu kiến thức một cách nhẹ nhàng, gây hứng 
thú cho học sinh tạo cho các em cảm giác vừa học vừa chơi nhưng đêm lại hiệu 
quả cao hơn. Ngoài ra, các trò chơi còn giúp các em phát triển được nhiều phẩm 
chất đạo đức như: tính nhanh nhẹn, tình đoàn kết thân ái, sự phối hợp nhịp 
nhàng, tinh thần trách nhiệm lẫn nhau. Lựa chọn nội dung, chủ đề cần giáo dục 
tuyên truyền. Muốn xác định được chủ đề thì phải trả lời câu hỏi: “Trò chơi đem 
đến cho học sinh kiến thức mới gì? Hay khắc sâu nội dung gì mà giáo viên cần 
truyền tải, nhấn mạnh?”
 *Phân loại trò chơi: Trò chơi rất phong phú và đa dạng, có nhiều hình thức 
chơi khác nhau nên khi tổ chức giáo viên phải lựa chọn trò chơi nào phù hợp với 
mục đích, phạm vi, yêu cầu của bài học để mang lại hiệu quả giáo dục cao. 
 *Xây dựng hình thức và kết cấu câu hỏi: Giáo viên phải khéo léo đưa ra 
những câu hỏi trọng tâm, nhưng vừa sức đối với học sinh, câu hỏi không quá 
khó mà cũng không quá dể. Kiến thức câu hỏi không nên thách đố học sinh. Vì 
nếu ra câu hỏi quá khó học sinh không trả lời được, sẽ tốn nhiều thời gian, làm 
cho không khí lớp học trở nên căng thẳng. 
 *Phổ biến luật chơi: Giáo viên phải phổ biến chi tiết, tỉ mỉ luật chơi để HS 
hiểu và thực hiện không vi phạm nội quy, phổ biến cách xác nhận kết quả và 
cách tính điểm, trao giải. 
 *Tiến hành trò chơi trên lớp: Gồm 05 bước.
 Bước 1: Giới thiệu tên trò chơi. 
 Bước 2: Lựa chọn đội chơi. 
 Bước 3: Thể lệ trò chơi. 
 Bước 4: Tổ chức trò chơi. 
 Bước 5: Tổng kết trò chơi: Giáo viên nhận xét về thái độ tham gia trò 
chơi của từng đội, những ưu và khuyết. Công bố kết quả chơi và trao phần 
thưởng, động viên các đội chơi bằng tặng sao thi đua, tặng bút hay những vật 
dụng nhỏ, các phần quà bất ngờ như tràng vỗ tay, điểm 10, được các bạn hát 
tặng 1 đoạn bài hát nào đó 
 Một số trò chơi.
 Các trò chơi tôi thường áp dụng gồm cả trò chơi thực hiện trực tiếp hoặc kết 
hợp ứng dụng công nghệ thông tin. Qua quá trình thực hiện tôi đã ứng dụng các 
trò chơi như sau: nhạy bén, tái hiện kiến thức lịch sử, khả năng vận dụng kiến thức. Phát triển 
năng lực tư duy và phẩm chất chăm chỉ, phát huy tính tích cực, chủ động của 
học sinh, trách nhiệm với nhau, tăng cường hoạt động tập thể, sự phối hợp nhịp 
nhàng, hình thành kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn. 
 Tôi nhận thấy áp dụng giải pháp tổ chúc trò chơi ở phân môn Lịch sử 6, thể 
hiện được các nội dung sau:
 Tính mới: Làm cho tiết học bớt khô khan, nặng nề, trở nên sinh động, hấp dẫn, 
tạo cảm giác thỏa mái, dễ chịu, tiếp thu kiến thức một cách nhẹ nhàng, gây hứng 
thú cho HS tạo cho các em cảm giác vừa học vừa chơi nhưng mang lại hiệu quả 
cao hơn. 
 Phát triển được nhiều phẩm chất đạo đức như: tính nhanh nhẹn, tình đoàn kết 
thân ái, sự phối hợp nhịp nhàng, lòng trung thực và tinh thần trách nhiệm lẫn 
nhau. 
 Phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh, tăng cường hoạt động cá thể với 
học tập giao lưu giải trí, hình thành kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn. 
 Tính sáng tạo: Tổ chức trò chơi để kiểm tra kiến thức, khắc sâu kiến thức trong 
các phần khởi động, luyện tập, hình thành kiến thức mới.... Dựa trên các game 
show trò chơi trên truyền hình, tôi đã chọn lọc và tìm ra cách áp dụng tốt nhất 
trong các tiết dạy học Lịch sử. 
 Tính khả thi: Trong quá trình áp dụng tôi thấy việc tổ chức trò chơi trong giờ 
các tiết dạy học lịch sử không chỉ áp dụng ở phân môn Lịch sử mà còn có thể áp 
dụng trong dạy học tất cả các môn học khác.
Một tiết dạy minh họa “Tổ chức đa dạng các hoạt động dạy học nhằm nâng 
cao chất ượng dạy- học bộ môn Lịch sử 6”. Bước 3: HS trả lời câu hỏi. 
Bước 4: GV chuẩn kiến thức và vào bài mới.
 GV quan sát, nhận xét đánh giá hoạt động học của hs => GV kết 
nối vào bài học: Như các con đã biết ở những năm đầu công nguyên đến trước 
thế kỉ X, các triều đại phong kiến phương Bắc đã thi hành chính sách cai trị hà 
khắc về chính trị, kinh tế, văn hóa, làm cho đời sống của nhân dân ta vô cùng 
khổ cực. Bất bình trước những hành động ngang ngược đó, hàng loạt cuộc khởi 
nghĩa đã nổ ra. Trong đó có một số cuộc khởi nghĩa đã giành độc lập, tự chủ. Đó 
là những cuộc khởi nghĩa nào, cô cùng các con sẽ tìm hiểu bắt đầu từ tiết học 
hôm nay.
 Tiết 36 - Bài 15: Các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu giành độc lập tự chủ 
(từ đầu công nguyên đến trước thế kỉ X)
 2. Hình thành kiến thức mới
 Hoạt động 1: Khởi nghĩa Hai Bà Trưng (năm 40-43) (Tiết 36)
 a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS nêu được nguyên nhân sâu xa, 
nguyên nhân của cuộc khởi nghĩa; chỉ được trên lược đồ những nét chính về 
diễn biến cuộc khởi nghĩa; kết quả, ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa. 
 b. Tổ chức hoạt động:
 HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS DỰ KIẾN SẢN PHẨM
 Bước 1: GV chuyển giao NV học tập 1. Khởi nghĩa Hai Bà Trưng
 Nhiệm vụ 1: Dựa vào thông tin SGK và 
 phần chuẩn bị và tìm hiểu bài. Hãy nêu hiểu 
 biết của con về Hai Bà Trưng? a. Nguyên nhân: 
 Nhiệm vụ 2: Nguyên nhân . - Do chính sách cai trị hà khắc của 
 - GV yêu cầu nhóm trình bày phần đã chuẩn chính quyền đô hộ nhà Hán.
 bị. - Cái chết của Thi Sách – chồng 
 Vậy qua hoạt cảnh các con nêu nguyên Trưng Trắc. 
 nhân của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng ? b. Diễn biến – kết quả
 Nhiệm vụ 3: Diễn biến – Kết quả - Mùa xuân năm 40, Hai Bà Trưng 
 - GV: Yêu cầu Nhóm 2 lên báo cáo kết đã phất cờ khởi nghĩa. Nghĩa quân 
 quả tìm hiểu của nhóm mình phần diễn biến nhanh chóng làm chủ Mê Linh hạ 
 đã chuẩn bị. thành Cổ Loa và tiến đánh chiếm 
 HS quan sát Lược đồ 15.2, GV trình bày lại được Luy Lâu.
 diễn biến cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng. Khởi nghĩa thắng lợi. 
 - Mùa hè năm 42, Mã Viện đem 
 quân đàn áp Hai Bà rút quân về Hát 
 - Do đâu cuộc khởi nghĩa thắng lợi? Môn.
 Kháng chiến thất bại.
 c. Ý nghĩa a. Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức đã học thông qua dạng câu hỏi lý thuyết 
b. Tổ chức thực hiện:
Bước 1: Giao nhiệm vụ cho học sinh
- Trò chơi Nhanh như chớp. 
 Các nhóm trực tiếp phất cờ và giành quyền trả lời.
Bước 2: Hs thực hiện nhiệm vụ. 
Bước 3: Báo cáo kết quả làm việc.
Bước 4: GV nhận xét, đánh giá.
 4. Vận dụng
a. Mục tiêu: - Vận dụng kiến thức đã học để giải quyết vấn đề trong thực tiễn.
b. Tổ chức thực hiện:
Bước 1: Giao nhiệm vụ : Trong vai hướng dẫn viên du lịch, hãy giới thiệu về 
một số điểm di tích liên quan đến Hai Bà Trưng.
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ 
Bước 3: Báo cáo kết quả.
Bước 4: Gv quan sát, nhận xét đánh giá hoạt động học của hs. 
Mở rộng: Có một sự trùng lặp thú vị là ở Việt Nam chúng ta ngày quốc tế phụ 
nữ 8/3 cũng chính là ngày kỷ niệm cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng. Noi gương 
Hai Bà, Ngày nay phụ nữ Việt Nam nói chung, phụ nữ Trường THCS nói riêng 
luôn ra sức thi đua học tập, rèn luyện, sáng tạo, xứng đáng là con cháu Hai Bà 
Trưng.
 Và điều đó đã được nhạc sỹ Nguyễn Văn Tý gửi gắm qua từng ca từ trong ca 
khúc BÀI CA BÀI CA PHỤ NỮ VIỆT NAM - Xin mời các thầy cô và các em 
cùng hòa vào bài hát.
 *) Hướng dẫn học sinh về nhà:
- Học bài.
- Chuẩn bị phần 2 .KHỞI NGHĨA BÀ TRIỆU
 ( Nguyên nhân, diễn biến, kết quả, ý nghĩa đa dạng hình thức khác nhau: Sơ 
đô, vẽ, đóng vai, hình ảnh)
3. Kết quả nghiên cứu.
 Sau thời gian áp dụng “Tổ chức đa dạng các hoạt động dạy học nhằm nâng 
cao chất ượng dạy- học bộ môn Lịch sử 6”. tôi nhận thấy biện pháp có những 
hiệu quả rất rõ nét. Giáo viên không còn lúng túng trong việc áp dụng các biện 
pháp nhằm tổ chức học sinh học tập tích cực theo định hướng phát triển năng 
lực, phẩm chất, học sinh hào hứng tham gia các hoạt động học tập, yêu thích 
khám phá lịch sử, chất lượng học tập được nâng lên thể hiện qua các bài kiểm 
tra đánh giá giữa học kì và cuối học kì và kết quả cả năm học
 Để đánh giá được đúng nhất chất lượng áp dụng biện pháp tôi đã tiến hành 
cách thức đánh giá sau: Đánh giá kết quả của biện pháp qua bài kiểm tra sau