Sáng kiến kinh nghiệm Thiết kế bộ trò chơi trong giảng dạy môn Lịch sử 10 nhằm phát huy phẩm chất năng lực học sinh

 thức vào trong thực tiễn. Đặc biệt trong độ tuổi học sinh trung học phổ thông này 
các em luôn muốn được thể hiện sự hiểu biết của mình trước bạn bè, thầy cô và 
gia đình. 
 Thực hiện văn bản số 3892/ BGDĐT- GDTrH về việc hướng dẫn nhiệm vụ 
giáo dục trung học năm học 2019-2020 về việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn 
diện; Tiếp tục triển khai công văn số 4612/ BGD ĐT- DGTrH hướng dẫn thực 
hiện chương trình giáo dục phổ thổng theo định hướng phát triển năng lực và 
phẩm chất học sinh. Đổi mới phương pháp, hình thức dạy học được chú trọng; 
Xây dựng kế hoạch bài học theo hướng tăng cường phát huy tính chủ động, tích 
cực, tự học của học sinh thông qua thiết kế tiến trình dạy học thành các hoạt động 
để thực hiện cả trên lớp và ngoài lớp học; Chú trọng rèn luyện cho học sinh 
phương pháp tự học, tự nghiên cứu để tiếp nhận kiến thức mới thông qua giải 
quyết nhiệm vụ học tập đặt ra trong bài học; dành nhiều thời gian trên lớp cho học 
sinh trình bày, thảo luận, luyện tập, thực hành, bảo vệ kết quả học tập của mình; 
giáo viên tập hợp nhận xét đánh giá. 
 Với môn Lịch Sử là môn khoa học thực nghiệm có rất nhiều ứng dụng 
nhưng đa số học sinh coi là môn phụ ít được học sinh chú trọng; Đặc biệt trong 
tiết ôn tập thường đem lại cảm giác buồn chán cho cả cô và trò. Vì vậy tôi quyết 
định chọn đề tài “Thiết kế bộ trò chơi trong giảng dạy môn lịch sử 10 nhằm phát 
huy phẩm chất năng lực học sinh”. 
 Qua sáng kiến này, tôi mong muốn không chỉ trang bị về kiến thức cho học 
sinh mà học sinh còn có nhiều cơ hội phát triển năng lực và phẩm chất góp phần 
vào việc hình thành và phát triển nhân cách học sinh, tạo tiền đề để học sinh được 
vững bước vào cuộc sống, trở thành công dân toàn cầu trong tương lai. 
2. Tên sáng kiến: 
“Thiết kế bộ trò chơi trong giảng dạy môn lịch sử 10 nhằm phát huy phẩm chất 
năng lực học sinh”. 
3. Tác giả sáng kiến: 
 - Họ và tên: Nguyễn Thị Mai Hiên. 
 - Địa chỉ: Trường THPT Kim Ngọc 
 - Số điện thoại: 0976030247 
 - Email: hnmaihiendtnt@gmail.com 
 2 
 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN . 
1.1. Dạy học tích cực. 
1.1.1 Khái niệm . 
 Dạy học tích cực là một thuật ngữ rút gọn, được dùng ở nhiều nước để chỉ 
những phương pháp giáo dục, dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ 
động, sáng tạo của người học. Phương pháp dạy học tích cực hướng tới việc hoạt 
động hóa, tích cực hóa hoạt động nhận thức của người học, tức là để phát huy tính 
tích cực của người học chứ không phải là để phát huy tính tích cực của người dạy. 
1.1.2. Phương pháp dạy học tích cực. 
 Là tập trung vào phát huy tính tích cực của người học chứ không phải tập 
trung vào phát huy tính tích cực của người dạy. 
 Đặc trưng của phương pháp dạy học tích cực: 
 Daỵ học thông qua tổ chức các hoạt động học tập của học sinh; 
 Dạy học thông qua chú trọng các phương pháp tự học; 
 Tăng cường học tập cá thể phối hợp với học tập hợp tác; 
 Kết hợp đánhgiá của thầy với đánh giá của trò. 
1.2. Phương pháp trò chơi học tập. 
1.2.1. Khái niệm. 
 Trò chơi là một loại hình hoạt động rất quen thuộc, gần gũi với mọi người. 
Ở nhiều góc độ khác nhau trò chơi được định nghĩa riêng, có thể trò chơi là một 
hoạt động tự nhiên cần thiết thoả mãn nhu cầu giải trí của con người hay là một 
phương pháp thực hành hiệu nghiệm đối với việc hình thành nhân cách và trí lực 
của HS. Theo quan điểm của Hà Nhật Thăng trong cuốn “Tổ chức hoạt động vui 
chơi, nhằm phát triển tâm lực trí tuệ, thể lực cho học sinh”, trò chơi là một hoạt 
động vui chơi mang một chủ đề, nội dung nhất định và có những quy định mà 
người tham gia phải tuân thủ”. 
 Trò chơi học tập được hiểu một cách đơn giản là các trò chơi có nội dung 
gắn với các hoạt động của HS nhằm giúp HS học tập trên lớp được hứng thú vui 
vẻ hơn. Nội dung của trò chơi này là sự thi đấu về hoạt động trí tuệ nào đó như sự 
chú ý, sự nhanh trí, sự tưởng tượng, sáng tạo. 
 Theo F.l.Frratkina cho rằng “Hành động chơi luôn là hành động giả định. 
Hành động chơi mang tính khái quát, không bị giới hạn bởi cấu tạo của đồ vật” 
 4 
 - Bước 2: Lựa chọn nội dung, chủ đề cần tuyên truyền. Muốn xác định được 
chủ đề thì phải trả lời câu hỏi: “Trò chơi đem đến cho học sinh kiến thức mới gì? 
Hay khắc sâu nội dung gì mà giáo viên cần truyền tải, nhấn mạnh?”. 
 - Bước 3: Xây dựng hình thức và kết cấu câu hỏi. 
 - Bước 4: Thiết kế trò chơi trên phần mềm. Lựa chọn phần mềm thích hợp, 
sao cho đảm bảo dễ thiết kế, dễ sửa chữa, hiệu chỉnh, giao diện đẹp. Phải thiết kế 
sao cho thí sinh lựa chọn từ câu hỏi một cách ngẫu nhiên. Mỗi lần thí sinh chọn 
câu hỏi nào thì câu đó đổi màu hoặc nhấp nháy đồng thời xuất hiện nội dung gợi 
ý. Nếu học sinh trả lời đúng, đáp án sẽ được mở ra, ngược lại, câu hỏi đó vẫn là 
bí mật nhưng màu sắc phải khác để thông báo với người chơi rằng câu hỏi này đã 
được chọn. Nên thiết kế trên một trang màn hình. Cần thiết lập hiệu ứng thời gian, 
chuông đồng hồ, chấm điểm để trò chơi thêm sinh động, gay cấn và hấp dẫn hơn. 
 - Bước 5: Tổ chức trò chơi. 
 - Bước 6: Tổng kết và rút kinh nghiệm. 
1.3. Phẩm chất. 
 Phẩm chất là yếu tố quan trọng quyết định chất lượng mối quan hệ 
giữa con người với con người. Phẩm chất được thể hiện thông qua cách ứng 
xử của của con người đối với người khác cũng như đối với sự việc trong 
cuộc sống. 
 Chương trình giáo dục phổ thông sẽ hình thành và phát triển cho học 
sinh 5 phẩm chất nền tảng giúp học sinh rèn luyện bản thân và hiểu được 
những phẩm chất quý giá của dân tộc mình: 
 Yêu nước: Đây là truyền thống ngàn đời của dân tộc Việt Nam, được 
xây dựng và bồi đắp qua các thời kỳ từ khi ông cha ta dựng nước và giữ 
nước. Tình yêu đất nước được thể hiện qua tình yêu thiên nhiên, di sản, yêu 
người dân đất nước mình; tự hào và bảo vệ những điều thiêng liêng đó. 
 Nhân ái: Nhân ái là biết yêu thương, đùm bọc mọi người; yêu cái đẹp, 
yêu cái thiện; tôn trọng sự khác biệt; cảm thông, độ lượng và sẵn lòng giúp 
đỡ người khác. 
 Chăm chỉ: Đức tính chăm học, chăm làm, hăng say học hỏi và nhiệt 
tình tham gia công việc chung sẽ giúp các em rèn luyện, phát triển bản thân 
để đạt được những thành công lớn lao trong tương lai. 
 6 
 - Nội dung học tập môn Lịch sử chứa đựng cả một kho tàng kiến thức đời 
sống, môi trường, quan hệ giữa người với người, giáo dục đạo đức học 
sinh,... dễ dàng kích thích tính tò mò, ham hiểu biết của học sinh. Qua đó 
tạo điều kiện thuận lợi cho việc hình thành động cơ, nhu cầu nhận thức, ý 
thức bảo vệ môi trường sống, bảo vệ động vật quí hiếm, 
- Mục tiêu của dạy học môn Lịch sử giúp học sinh có “Những kiến thức cơ 
bản, cần thiết về lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới, góp phần hình thành ở 
học sinh thế giới quan khoa học, giáo dục lòng yêu nước, yêu quê hương, 
đất nước, truyền thống dân tộc, cách mạng, bồi dưỡng các năng lực tư duy, 
hành động, thái độ ứng xử đúng đắn trong đời sống xã hội”. 
 - Các thông tin trong nội dung sách giáo khoa môn Lịch sử các khối 
10,11,12 được viết theo cách hướng dẫn học sinh hoạt động chiếm lĩnh kiến 
thức.Các câu hỏi trong sách giáo khoa ở mức độ nhận thức cao và thấp. 
Như vậy giáo viên sẽ xem xét cách đặt câu hỏi gợi mở nhằm tạo điều kiện 
cho học sinh động não, đưa tình huống gây tích cực tham gia vào quá trình 
học tập. Từ đó các em sẽ được tìm hiểu lĩnh vực mới về môi trường, về đời 
sống xã hội, 
 Như vậy, việc giáo dục môi trường trong môn lịch sử để nâng cao chất 
lượng giáo dục môn học, làm cho học sinh hiểu rõ hơn, sâu hơn quá trình 
phát triển của xã hội loài người, giáo dục ý thức về bảo vệ môi trường để 
phát triển bền vững, toàn diện. 
 8 
 Trò chơi mang tính cá nhân giúp học sinh đánh giá được từng cá nhân học 
sinh. Bên cạnh đó tạo không khí gắn kết khi học sinh còn lại trên sân thi đấu ít, có 
thể tổ chức các trò chơi gắn kêt stinh thần đoàn kết trong lớp học. 
3. Trò chơi chiếc nón kỳ diệu. 
Thể lệ: 
 Học sinh thực hiện quay vòng để xác định mình sẽ được thưởng gì sau đó chọn 
câu hỏi nếu trả lời đúng thì được phần thưởng trả lời sai thì bị phạt. 
 Trò chơi cá nhân nhưng có sức hút đối với tất cả học sinh không khí sôi động 
từ khi vòng quay bắt đấu cho đến khi vòng quay kết thúc 
Ví dụ minh họa. Chủ đề 4. Các cuộc cách mạng công nghiệp trong lịch sử thế 
giới 
 Tuỳ thuộc vào nội dung bài giáo viên có thể linh hoạt thay đổi nội dung 
trong phần thưởng phạt và cũng có thể thiết kế thành trò chơi theo đội. 
4. Trò chơi ai là triệu phú. 
 Thể lệ: 
 10 
6. Trò chơi chung sức. 
Người chơi tham gia theo nhóm 4 người dành cho mỗi đội chơi, trong đó có một 
người là đội trưởng và có 5 câu hỏi. 
Mỗi câu hỏi trả lời đúng sẽ dành được số điểm tương ứng. 
Người lựa chọn câu hỏi không trả lời được đòng đội có thể hỗ trợ trả lười nhưng 
số điểm nhận được 1/2 số điểm tương ứng. 
Ví dụ minh hoạ. Bài 7. Một số nền văn minh phương tây. Chủ đề 4. Các cuộc 
cách mạng công nghiệp trong lịch sử thế giới 
7. Trò chơi giải cứu thú 
Thể lệ. Học sinh trả lời đúng câu hỏi thì sẽ cứu được một con thú đang bị giam 
cầm và tương ứng sẽ nhận được điểm tương ứng với câu hỏi 
Ví dụ minh hoạ Bài 6. Một số nền văn minh phương Đông . Chủ đề 4. Các 
cuộc cách mạng công nghiệp trong lịch sử thế giới 
 12 
10. Trò chơi Ông lão câu cá. 
Thể lệ. 
Học sinh trả lời câu hỏi bằng cách câu đáp án đúng. 
Trả lời đúng sẽ giúp ông lão câu được 1 con cá và học sinh dành được số điểm 
tương ứng 
Ví dụ minh hoạ. Bài 7. Một số nền văn minh phương Tây 
Bài 8. Cách mạng công nghiệp thời kì cận đại. 
Bài 9. Cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại. 
11. Trò chơi hứng táo 
Thể lệ.Người chơi trả lời câu hỏi bằng cách chọn một quả táo trên cây.Nếu câu 
trả lời đúng sẽ hứng được một trái táo và dành được 8 điểm. Nếu không trả lời sẽ 
không hứng được táo 
Ví dụ minh hoạ 
Bài 1. Hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử 
Bài 4. Sử học với một số lĩnh vực, ngành nghề hiện đại. 
Bài 7. Một số nền văn minh phương Tây 
 14 
14. Trò chơi hái hoa 
 Thể lệ.Người chơi chọn một bông hoa mình thích.Trả lời đúng câu hỏi sẽ được 
 bông hoa và được 8 điểm.Trả lời sai dành cơ hội trả lời cho người khác. 
Ví dụ minh hoạ. 
Bài 7. Một số nền văn minh phương Tây 
Bài 8. Cách mạng công nghiệp thời kì cận đại. 
Bài 9. Cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại. 
15.Trò chơi bóng đá. 
 Thể lệ. 
 Người chơi sẽ được tham gia sút bóng bằng cách lựa chọn đáp án đúng và 
sút trái bóng đó. 
 Nếu là đáp án đúng thì bóng sẽ được vào gôn và HS được 8 điểm. 
Nếu trả lời sai sẽ không đưa được bóng vào gon. Và dành cơ hội cho cầu thủ khác 
Ví dụ minh hoạ 
Bài 2. Tri thức lịch sử và cuộc sống 
Bài 8. Cách mạng công nghiệp thời kì cận đại. 
Bài 9. Cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại. 
 16 
 Bài 9. Cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại. 
18. Trò chơi bay lên nào 
Thể lệ. 
Người chơi chọn một con vật . 
Nếu trả lời câu hỏi đúng sẽ có kinh khí cầu giúp con vật chọn bay lên.Và dành 
được 8 điểm 
Nếu không trả lời được thì dành co hội cho người khác 
Ví dụ minh hoạ 
Bài 8. Cách mạng công nghiệp thời kì cận đại. 
Bài 9. Cách mạng công nghiệp thời kì hiện đại. 
 18 
 Qua kết quả từ bảng 1 và đồ thị 1 tôi nhận thấy khi sử dụng trò chơi trong 
dạy học lịch sử đã giúp cho hoc sinh hứng khởi ghi nhớ kiến thức làm tăng điểm 
số hơn hẳn bài đánh giá giữa kì. 
 Khi sử dụng trò chơi điểm trung bình không chỉ tăng lên 0.7 điểm mà làn 
điểm ở mức >8 cũng tăng10.1 % trong khi đó làn điểm <5 giảm 7%. 
3.2.Kết quả khảo sát sự hứng thú của học sinh 
 Sau khi thực hiện xong đề tài cuối HK1 năm học 2022-2023 kết quả điều 
tra ở 75 học sinh thuộc 2 lớp học tôi nhận thấy số lượng học sinh yêu thích môn 
Sử ở mức độ thích là 28% và rất thích là 20,4% và chỉ còn 2% học sinh là không 
thích môn Sử. 
 Đặc biệt 100% học sinh cho rằng việc đưa trò chơi vào các tiết học môn Sử 
là hợp lý. 
 Từ phiếu tự đánh giá của học sinh trước và sau khi thực hiện đề tài.. 
 Ý kiến Học hiệu quả Tạo hứng thú Đồng ý sử dụng trò chơi 
 khi học trong bài học 
 75 75 75 75 
 % 100% 100% 100% 
 Như vậy có thể thấy khi thay đổi phương pháp dạy học đặc biệt là sử dụng 
trò chơi học tập đã đem lại hiệu quả. 
 Mặt khác qua quá trình dạy học tôi nhận thấy khi sử dụng trò chơi đã đem 
lại hứng thú chủ động cho học sinh, phương pháp này không chỉ giúp HS khá giỏi 
có cơ hội bộc lộ mà những HS trung bình, yếu, kém cũng rất tích cực và hào hứng 
trong giờ học. Mặt khác phương pháp này cũng phát triển được phẩm chất, năng 
lực của học sinh. 
 20 
 KIẾN NGHỊ 
1. Đối với các cấp lãnh đạo: 
 Cần thường xuyên tổ chức các lớp bồi dưỡng đổi mới phương pháp dạy 
học, tổ chức các buổi hội thảo chuyên đề về đổi mới phương pháp dạy học. 
 Tăng cường trang bị các thiết bị phục vụ cho quá trình dạy và học như: máy 
quay phim, tư liệu lịch sử, chụp ảnh,  
2. Đối với giáo viên 
 Không những trau dồi chuyên môn nghiệp vụ làm chủ các phương pháp 
dạy học, áp dụng linh hoạt để tạo sự hứng thú học tập cho học sinh từ đó sẽ phát 
huy được năng lực cho HS. 
 Cần phát huy và mở rộng xây dựng nhiều các phương pháp dạy học bằng 
trò chơi học tập. 
3. Đối với học sinh 
 Cần tích cực chủ động, sáng tạo trong việc lĩnh hội và làm chủ kiến thức, 
hoàn thành các nhiệm vụ được giao. 
 Qua kết quả từ bảng 1 và đồ thị 1 tôi nhận thấy Khi sử dụng phương pháp 
trò chơi phiên bản “ Cuộc đua kỳ thú” trong tiết ôn tập đã giúp cho hoc sinh hứng 
khởi ghi nhớ kiến thức làm tăng điểm số hơn hẳn bài đánh giá giữa kì. 
 Khi sử dụng trò chơi điểm trung bình không chỉ tăng lên 0.7 điểm mà làn 
điểm ở mức >8 cũng tăng 12% trong khi đó làn điểm < giảm 8%. 
 Như vậy có thể thấy khi thay đổi phương pháp dạy học đặc biệt là sử dụng 
trò chơi học tập đã đem lại hiệu quả. 
 Mặt khác qua quá trình dạy học tôi nhận thấy khi sử dụng trò chơi đã đem 
lại hứng thú chủ động cho học sinh, phương pháp này không chỉ giúp HS khá giỏi 
có cơ hội bộc lộ mà những HS trung bình, yếu, kém cũng rất tích cực và hào hứng 
trong giờ học. Mặt khác phương pháp này cũng phát triển được phẩm chất, năng 
lực của học sinh. 
7.2. Khả năng áp dụng của sáng kiến. 
 Sáng kiến khi được áp dụng sẽ mang lại hiệu quả sau: 
 22 
 Cần phát huy và mở rộng xây dựng nhiều các phương pháp dạy học bằng 
 trò chơi học tập. 
 11. Danh sách các tổ chức cá nhân tham gia áp dụng sáng kiến. 
 STT Tên tổ chức Địa chỉ Phạm vi/ Lĩnh vực áp dụng 
 1 Trường THPT Kim Phường Đồng Tâm Khối 10- Đổi mới phương 
 Ngọc – TP Vĩnh Yên – pháp dạy học. 
 Tỉnh Vĩnh Phúc. 
 ......., ........, Vĩnh Yên ngày 2 tháng 2 năm 
ngày.....tháng......năm...... ngày.....tháng......năm...... 2023 
 Thủ trưởng đơn vị/ CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG Tác giả sáng kiến 
Chính quyền địa phương SÁNG KIẾN CẤP CƠ 
 SỞ 
 (Ký tên, đóng dấu) 
 (Ký tên, đóng dấu) 
 Nguyễn Thị Mai Hiên 
 24