Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng trò chơi học tập trong dạy học bài 15 môn Công nghệ trồng trọt 10 nhằm phát huy phẩm chất năng lực của học sinh (bộ sách Cánh diều)

 cả, các em vừa được chơi lại vừa tự mình tìm hiểu, từ đó hình thành nên kiến 
thức mới. 
Trò chơi học tập là sự lựa chọn của rất nhiều thầy cô trước áp lực thay đổi 
phương pháp dạy học để thu hút học sinh và đạt mục tiêu bài giảng, là chiếc 
cầu nối đắc lực, hữu hiệu và tự nhiên giữa giáo viên và học sinh. Thông qua 
trò chơi, ý nghĩa của nội dung bài học được truyền tải đến người nghe một 
cách nhẹ nhàng nhưng để lại ấn tượng sâu sắc, dễ hiểu và khó quên. Sử dụng 
trò chơi trong học tập là phương pháp mang lại hiệu quả cao trong quá trình 
dạy học theo xu hướng hiện nay. Không những thế còn giúp cho học sinh phát 
huy được năng lực, có hứng thú tiếp thu bài học một cách tự nhiên. Từ đó 
thúc đẩy học sinh hành động áp dụng kiến thức vào trong thực tiễn.
 Với đặc thù của bộ môn, là một trong nhóm môn được học sinh lựa 
chọn theo ban, theo khối, đa số các em chọn vì các em thấy đơn giản. Và khi 
được học thông qua việc tham gia các trò chơi thấy các em vui vẻ, hào hứng, 
tích cực phát biểu xây dựng bài, không có hiện tượng làm việc riêng, nói 
chuyện trong giờ nữa. 
 Ở lứa tuổi các em, luôn muốn khám phá tìm hiểu những điều mới mẻ, 
hay người ta thường nói ‘‘cả thèm chóng chán”, nếu một trò chơi mà cho học 
sinh chơi lặp đi lặp lại nhiều lần cũng sẽ khiến các em không còn cảm thấy 
hào hứng như lúc đầu nữa. 
 Xuất phát từ những lý do trên, tôi đã mạnh dạn thay đổi, thiết kế và cho 
các em thử nghiệm các trò chơi mới, kích thích khả năng tư duy, tìm tòi đáp 
ứng nhu cầu tâm sinh lý của các em. Nên đề tài “ Sử dụng trò chơi học tập 
trong dạy học môn Công nghệ 10 nhằm tích cực hoá hoạt động học tập của 
học sinh” tôi vẫn lựa chọn để tiếp tục nghiên cứu.
 2. Tên sáng kiến
 Sử dụng trò chơi học tập trong dạy học bài 15 môn Công nghệ 10 
nhằm phát huy phẩm chất năng lực của học sinh. 
 3. Tác giả sáng kiến
 - Họ và tên: Nguyễn Thị Thơm.
 2 Chương 1 - CƠ SỞ LÝ LUẬN
 1. Phương pháp dạy học
 1.1. Khái niệm.
 Dạy học là dạy hoạt động; Trong quá trình dạy học, học sinh là chủ thể 
nhận thức, giáo viên có vai trò tổ chức, kiểm tra, định hướng hoạt động học 
tập của học sinh theo một chiến lược hợp lý sao cho học sinh tự chủ chiếm 
lĩnh, xây dựng tri thức. Quá trình dạy học các tri thức thuộc một môn khoa 
học cụ thể được hiểu là quá trình hoạt động của giáo viên và của học sinh 
trong sự tương tác thống nhất biện chứng của ba thành phần trong hệ dạy học 
bao gồm: Giáo viên, học sinh và tư liệu hoạt động dạy học.
 Dạy học là tổ chức các hoạt động học tập của học sinh; Trong phương 
pháp dạy học tích cực, học sinh được cuốn hút vào các hoạt động học tập do 
giáo viên tổ chức và chỉ đạo, thông qua đó tự lực khám phá những điều mình 
chưa rõ chứ không phải thụ động tiếp thu những tri thức đã được giáo viên 
sắp đặt. Được đặt vào những tình huống của đời sống thực tế, học sinh trực 
tiếp quan sát, thảo luận, làm thí nghiệm, giải quyết vấn đề đặt ra theo cách suy 
nghĩ của mình, từ đó nắm được kiến thức kĩ năng mới, vừa nắm được phương 
pháp chiếm lĩnh kiến thức, kĩ năng đó, không rập theo những khuôn mâu sẵn 
có, được bộc lộ và phát huy tiềm năng sáng tạo. Dạy theo cách này thì giáo 
viên không chỉ giản đơn truyền đạt tri thức mà còn hướng dẫn hành động.
 Phương pháp dạy học là một lĩnh vực rất phức tạo và đa dạng. Nó có 
thể được hiểu là cách thức, là con đường hoạt động chung giữa giáo viên và 
học sinh trong những điều kiện dạy học xác định nhằm đạt được mục đích 
dạy học.
 2.2. Mối quan hệ giữa dạy học với việc phát triển và hoàn thiện 
nhân cách. 
 Cấu trúc nhân cách gồm hai mặt cơ bản là phẩm chất và năng lực (Đức 
và Tài). Trong đó phẩm chất gồm có 4 nội dung cơ bản là: phẩm chất xã hội, 
phẩm chất cá nhân, phẩm chất ý chí, và phẩm chất ứng xử. 
 4 mối quan hệ của học sinh với nội dung, với quá trình học tập, với sự nổ lực để 
nắm tri thức và phương pháp trong một thời gian ngắn nhất với việc huy động 
ý chí để đạt được kết quả học tập.
 Tích cực hoá người học vào quá trình học tập là quá trình tác động để 
làm cho người học năng động hơn, linh hoạt hơn trong học tập nhằm nâng cao 
hiệu quả học tập của người học. Tích cực hoá người học nói chung chính là 
phát triển và nâng cao tính tích cực cá nhân hướng vào lĩnh vực học tập, tích 
cực hoá cá nhân, làm cho tính tích cực cá nhân được phân hoá và hướng nhiều 
hơn vào việc giải quyết các vấn đề, nhiệm vụ học tập nhằm đạt các mục tiêu 
học tập. 
 2.2.2. Các biện pháp tích cực hóa học tập 
 - Biện pháp tích cực hóa học tập là kiểu biện pháp dạy học hướng vào 
người học, dựa vào kinh nghiệm và hoạt động của chính họ để tập trung tác 
động vào quá trình học tập nhằm hình thành và phát triển hoạt động học tập, 
làm cho người học trở thành chủ thể tự giác của quá trình đó. 
 - Các biện pháp cụ thể để tích cực hóa học tập 
 + Phân hóa dạy học vi mô, tức là thực hiện cách tiếp cận riêng biệt trên 
lớp để tăng hiệu quả học nhóm và cá nhân 
 + Sử dụng các kỹ thuật tương tác đa phương tiện theo các yêu cầu trực 
quan, sinh động, đa chiều, đa kênh đa chức năng và kích thích được quá trình 
học tập 
 + Tổ chức các quan hệ và môi trường học tập đa dạng, giàu cảm xúc tích 
cực, đó là đa dạng hóa môi trường học tập, hay các hình thức tổ chức dạy học. 
 + Sử dụng những phương pháp luận dạy học thích hợp với người học 
và mục tiêu nội dung học tập 
 + Tổ chức và khuyến khích các hoạt động thực hành, thực nghiệm, ứng 
dụng tri thức của học sinh trong học tập 
 + Huy động và sử dụng kinh nghiệm sống, kinh nghiệm học tập của 
người học trong quá trình học tập 
 6 Trò chơi học tập là trò chơi có luật và những nội dung cho trước, là trò 
chơi của sự nhận thức, hướng đến sự mở rộng, chính xác hoá, hệ thống hóa 
các biểu tượng đã có nhằm phát triển các năng lực trí tuệ, giáo dục lòng ham 
hiểu biết của học sinh - trong đó nội dung học tập kết hợp với hình thức chơi.
 3.2. Bản chất.
 Có nguồn gốc tự nhiên và xã hội; thông qua việc tổ chức hoạt động cho 
học sinh dưới sự hướng dẫn của giáo viên học sinh được hoạt động bằng cách 
tự chơi trò chơi, trong đó mục đích của trò chơi truyền tải mục tiêu của bài 
học. Luật chơi (cách chơi) thể hiện nội dung và phương pháp học đặc biệt là 
phương pháp học tập có sự hợp tác và tự đánh giá. 
 3.3. Phân loại trò chơi học tập.
 Có nhiều cách phân loại trò chơi học tập.
 - Phân loại theo mục tiêu dạy học thì có: trò chơi hình thành kiến thức, 
trò chơi hình thành thái độ, trò chơi hình thành hành vi, thói quen
 - Phân loại theo tiến trình bài học thì có: trò chơi khởi động, trò chơi 
hình thành kiến thức và rèn kĩ năng, trò chơi ôn tập củng cố.
 - Phân loại theo hình thức tổ chức thì có: trò chơi tập thể, trò chơi cá 
nhân, trò chơi trong lớp, trò chơi ngoài lớp
 Theo Nguyễn Thị Bích Hồng (tạp trí Khoa học ĐH SPTP Hồ Chí 
Minh): Trò chơi gồm ba loại: loại khởi động, loại kích thích học tập và loại 
khám phá tri thức; Trong đó loại khám phá tri thức có tác dụng cao trong việc 
kích thích tính tích cực của người học thực chất là phương pháp dạy học nêu 
vấn đề hoặc tạo tình huống có vấn đề nhằm kích thích hoạt động học tập của 
học sinh.
 3.4. Quy trình thực hiện.
 Thường có 4 bước như sau:
 - Bước 1: Chuẩn bị trò chơi
 - Nghiên cứu tài liệu:
 + Chương trình sách giáo khoa (tài liệu HD học tập)
 8 + Trò chơi phải nhằm mục đích củng cố, khắc sâu nội dung bài học.
 + Trò chơi phải phù hợp với tâm lý học sinh, phù hợp với khả năng 
người hướng dẫn và cơ sở vật chất của nhà trường.
 + Trò chơi phải tạo được hứng thú đối với học sinh
Thiết kế TCHT thường qua các bước như sau:
 + Mục đích: Nêu rõ mục đích của trò chơi nhằm ôn luyện, củng cố kiến 
thức, kỹ năng nào? 
 + Đồ dùng đồ chơi
 + Số người tham gia
 + Nêu cách chơi
 + Nêu luật chơi
 - Bước 4: Cách tiến hành trò chơi 
 Giới thiệu trò chơi.
 Nêu tên trò chơi.
 Hướng dẫn cách chơi bằng cách vừa mô tả vừa thực hành, nêu rõ quy 
định chơi.
 Chơi thử (chơi nháp) 
 Thông qua chơi thử để nhấn mạnh luật chơi.
 Chơi thật (xé nháp)
 Nhận xét kết quả chơi, thái độ: 
 - Giáo viên hoặc trọng tài là HS nhận xét về thái độ tham gia trò chơi 
của từng đội, những việc làm chưa tốt của các đội để rút kinh nghiệm.
 - Trọng tài công bố kết quả chơi của từng đội, cá nhân và trao phần 
thưởng cho đội thắng (nếu có).
 - Một số học sinh nêu kiến thức, kỹ năng trong bài học mà trò chơi đã 
thể hiện.
 3.5. Những lưu ý khi sử dụng phương pháp trò chơi học tập:
 Phương pháp sử dụng trò chơi học tập có ưu điểm là một hình thức học 
tập bằng hoạt động hấp dẫn học sinh do đó duy trì tốt sự chú ý của học sinh 
đối với bài học, làm thay đổi hình thức học tập, giảm bớt tính chất căng thẳng 
 10 + Nêu được ứng dụng công nghệ vi sinh trong phòng trừ sâu bệnh hại 
cây trồng
 - Hệ thống kiến thức bằng sơ đồ tư duy 
 2. Năng lực:
 - Năng lực tự học và tự chủ: khi nghiên cứu sách giáo khoa và tài liệu.
 - Năng lực hợp tác và giao tiếp: khi làm việc nhóm
 - Năng lực khám phá và giải quyết vấn đề trong các tình huống giáo 
viên đưa ra
 - Năng lực công nghệ
 3. Phẩm chất:
 - Nghiêm túc, tích cực, chủ động, linh hoạt. 
 - Có ý thức vận dụng kiến thức vào thực tế để lựa chọn được các biện 
 pháp an toàn cho con người và môi trường trong phòng trừ sâu, bệnh 
 hại cây trồng
 II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
 1. Đối với giáo viên
 - SGK công nghệ 10 – công nghệ trồng trọt
 - Các hình ảnh, video, về : sâu, bệnh hại cây trồng ở Việt Nam ; các 
trang thiết bị cơ giới kĩ thuật đồng ruộng, cơ giới – vật lí trong bắt sâu hại ; vỏ 
nhãn một số loại thuốc trừ sâu ; một số giống cây chịu sâu bệnh, thiên địch ; 
một số dụng cụ nhỏ dùng trong phòng trừ sâu hại ở địa phương.
 - Máy tính, máy chiếu (trình chiếu hình ảnh, video clip liên quan đến 
nội dung bài học).
 - Thiết kế trò chơi, xây dựng kịch bản, hướng dẫn hs chuẩn bị
 2. Đối với học sinh
 - SGK Công nghệ lớp 10 - Công nghệ trồng trọt.
 - Tranh ảnh, tư liệu sưu tầm liên quan đến bài học 
 - Chuẩn bị nội dung bài học và tập kịch theo kịch bản GV hướng dẫn
 12 3. Cách tiến hành
 Thể lệ: 
 - 2 bạn trong vai hai bác nông dân đi thăm đồng, 1 bạn trong vai cán bộ 
khuyến nông hướng dẫn các bác cách phòng trừ sâu bệnh hại.
 a. Mục tiêu: Gợi mở và tạo hứng thú cho HS tìm hiểu về các biện pháp 
phòng trừ sâu bệnh hại cây trồng.
 b. Nội dung: GV thiết kế xây dựng kịch bản, yêu cầu HS thực hiện.
 c. Sản phẩm học tập: HS diễn kịch
 d. Tổ chức thực hiện: 
 Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
 - GV chọn hs, phân vai diễn và yêu cầu HS đọc kĩ kịch bản và tập 
luyện ở nhà (GV đã giao nhiệm vụ từ trước)
 Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
 - HS tiếp nhận nhiệm vụ, học theo vai diễn đã được phân công và tập 
luyện nghiêm túc.
 Bước 3, 4: Báo cáo, đánh giá kết quả thực hiện hoạt động
 - HS diễn kịch.
 Nội dung kịch bản : Phụ lục 1
 Gợi ý:
 - GV nhận xét, đánh giá phần kịch ngắn của HS, dẫn dắt HS vào nội dung. 
 Bài 15: Biện pháp phòng trừ sâu, bệnh hại cây trồng.
 B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
 II. TRÒ CHƠI: ĐUỔI HÌNH BẮT CHỮ
 Trò chơi đuổi hình bắt chữ trong dạy học là một trong những hình thức 
học mà chơi, chơi mà học vô cùng thú vị và hiệu quả.
 Mỗi hình ảnh đưa ra đều có lời gợi ý và nội dung có liên quan trực tiếp 
đến nội dung bài học.
 1. Mục đích:
 - Tổng quát hóa các nội dung, kiến thức mà học sinh cần biết.
 14 6. Biện pháp phòng trừ tổng hợp IPM
 7. Ứng dụng công nghệ vi sinh trong phòng trừ sâu bệnh hại
 III. TRÒ CHƠI: CHIM CÁNH CỤT BẮT SÂU 
 1. Mục đích
 - Hệ thống nội dung từng biện pháp phòng trừ sâu bệnh cùng với ưu và 
nhược điểm.
 - Giúp học sinh phát triển được các năng lực: tự học, tự giải quyết vấn đề
 *Chuẩn bị: Đối với giáo viên:
 + Thiết kế kế hoạch tổ chức bài học theo hình thức trò chơi.
 + GV thiết kế các mảnh ghép đã cắt sẵn, phiếu học tập
 + Máy chiếu, hệ thống âm thanh. 
 - Đối với học sinh:
 + Nhiệt tình tham gia tiết học theo phương pháp trò chơi.
 + Nội dung bài học, Sách giáo khoa và một số tài liệu liên quan,
 2. Thời gian
 Dự kiến thời gian: 15 phút.
 3. Tiến hành chơi
 Thể lệ. Cách chơi: Các nhóm cử đại diện tham gia
 - GV treo các biện pháp ở vị trí cá nhóm được phân công, các hs tham 
gia chơi sẽ là các chú chim cánh cụt lên bốc thăm và đọc kĩ nội dung của 
mảnh ghép, kết hợp với nội dung kiến thức trong SGK sau đó sẽ đi tìm vị trí 
của mình của mình nếu đúng biện pháp thì chú chim cánh cụt đã bắt được sâu 
và được về nhà. Nếu sai biện pháp thì chú chim sẽ không bắt được sâu và 
không được về nhà (mảnh ghép sẽ được dán vào phiếu học tập đã được chuẩn 
bị - mỗi mảnh ghép mang nội dung, ưu và nhược điểm của các biện pháp 
phòng trừ). Nếu chú chim cánh cụt nào tìm được vị trí đúng và nhanh nhất sẽ 
được cộng 10 điểm. Các chú về sau sẽ giảm dần theo khoảng cách 2 điểm.
 a. Mục tiêu: HS nhận biết được các biện pháp phòng trừ sâu, bệnh hại 
cây trồng chủ yếu ở nước ta.
 16 PHIẾU HỌC TẬP
 Biện 
 Nội dung Ưu, nhược điểm
 pháp
 Áp dụng các kĩ thuật tồng - Ưu điểm: Đơn giản, dễ thực hiện, dễ 
 Canh trọt như: vệ sinh đồng áp dụng rộng rãi và thân thiện với môi 
 tác ruộng, làm đất, bón phân, trường.
 tưới nước, luân canh, xen - Nhược điểm: Mang tính ngăn ngừa 
 canh cây trồng, gieo trồng là chính.
 đúng thời vụ,
 - Dùng sức người, dụng cụ, - Ưu điểm: Dễ thực hiện, không gây ô 
 Cơ 
 máy móc, bẫy. nhiễm môi trường, mang lại hiệu quả 
 giới, 
 ngay.
 vật lí
 - Nhược điểm: Tốn nhiều công lao 
 động, tốn kém khi áp dụng trên diện 
 rộng.
 Giống chống chịu sâu, bệnh - Phương pháp này có ưu điểm là hiệu 
 phải có những đặc điểm: quả lâu dài và dễ thực hiện. 
 Sử cấu trúc gen có hệ thống - Nhược điểm là không thể xử lý khi 
 dụng miễn dịch tốt, hình thái tự sâu bệnh đã sinh trưởng và lây lan 
 giống nhiên có một số đặc điểm thành dịch.
chống như: gai, lớp biểu bì dày, 
 chịu tiết ra một số chất hóa học 
 sâu 
 xua đuổi sâu bệnh, giai 
 bệnh
 đoạn ra hoa,phát triển 
 không trùng với giai đoạn 
 phát triển mạnh mẽ của sâu 
 bệnh,..
 Sinh - Sử dụng sinh vật có ích - Ưu điểm: Tác dụng lâu dài, an toàn 
 học hoặc sản phẩm của chúng với con người, thân thiện với môi 
 18 nhiễm cơ thể mềm nũn, 
 màu sắc biến đổi và chết.
 - Chế phẩm nấm: Nấm túi 
 kí sinh trên nhiều loại sâu 
 bọ và rệp. Khi nhiễm cơ thể 
 trương lên, các hệ cơ quan 
 bị ép vào thành cơ thể sâu 
 bọ, yếu dần rồi chết.
 C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
 IV. TRÒ CHƠI: LẬT MẢNH GHÉP
 a. Mục tiêu: Nhằm củng cố, hệ thống hóa, hoàn thiện kiến thức mới 
mà HS đã được lĩnh hội ở hoạt động hình thành kiến thức (mục tiêu ban đầu 
của bài học).
 b. Nội dung: GV chiếu câu hỏi, HS suy nghĩ nhanh và trả lời.
 c. Sản phẩm học tập: HS mở được mảnh ghép và nêu ý nghĩa. 
 d. Tổ chức thực hiện:
 Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
 - GV chiếu câu hỏi:
 Câu 1: Nguyên tắc 4 đúng khi phun thuốc hóa học phòng trừ sâu bệnh?
 A. Đúng lúc, đúng lượng, đúng thuốc, đúng giống
 B. Đúng lúc, đúng lượng, đúng loại, đúng cách
 C. Đúng lúc, đúng lượng, đúng phân, đúng cây
 D. Đúng thuốc, đúng giống, đúng kiểu, đúng liều
 Câu 2: Vì sao phải thăm đồng thường xuyên?
 A. Kịp thời nắm bắt tình trạng của cây 
 B. Có các biện pháp khắc phục xử lí kịp thời 
 C. Để cây sinh trưởng và phát triển tốt nhất.
 D. Cả A, B, C
 20 Mỗi vai diễn của các em đòi hỏi phải hiểu rõ nội dung kiến thức mà các 
em tìm hiểu từ đó mới hóa thân được vào nhân vật thật. Sau mỗi đoạn kịch 
ngắn đó giúp các em nắm chắc kiến thức và vận dụng vào thực tế nhiều hơn
 1. Mục đích:
 - Hệ thống những kiến thức cơ bản.
 - Giúp học sinh phát triển được các năng lực: tự học, tự giải quyết, giao 
tiếp, sử dụng ngôn ngữ, vận dụng kiến thức môn công nghệ vào cuộc sống
 *Chuẩn bị: Đối với giáo viên:
 + Thiết kế kế hoạch tổ chức bài học theo hình thức trò chơi.
 + GV thiết kế kịch bản, lời thoại, chọn diễn viên.
 + Máy chiếu, hệ thống âm thanh. 
 - Đối với học sinh:
 + Tinh thần hăng hái tham gia tiết học. Chăm chỉ tập luyện để hoàn 
thành vai diễn
 + Sách giáo khoa và một số tài liệu liên quan,
 2. Thời gian:
 Dự kiến thời gian: 20 phút.
 3. Cách tiến hành.
 Thể lệ. 
 - Chia lớp thành 2 nhóm lớn, mỗi nhóm sẽ nhận 1 tình huống sau khi 
bốc thăm.
 - Các nhóm sẽ dựa trên kịch bản GV gợi ý, tự phân công vai diễn, học 
lời thoại, tập kịch. Hoàn thành.
 a. Mục tiêu: HS vận dụng kiến thức đã học để vận dụng vào thực tiễn 
của cuộc sống.
 b. Nội dung: GV đưa ra tình huống, có kịch bản (gợi ý), yêu cầu HS 
thực hiện và hoàn thiện
 Tình huống 1: Gia đình bà X có thửa ruộng hơn 3000m trồng rau theo 
tiêu chuẩn VietGAP. Gần đến đợt thu hoạch rau, bà X thấy xuất hiện nhiều 
 22