Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm tra đánh giá thường xuyên tại trường THPT Quỳ Hợp 3 thông qua dự án học tập môn Hóa học

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN 
 TRƯỜNG THPT QUỲ HỢP 3 
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
 Đề tài 
NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ 
 THƯỜNG XUYÊN TẠI TRƯỜNG THPT QUỲ HỢP 3 
 THÔNG QUA DỰ ÁN HỌC TẬP MÔN HOÁ HỌC 
 Lĩnh vực: Hóa học 
 Giáo viên: Hoàng Thị Thu 
 Chức vụ: Giáo viên trường THPT Quỳ Hợp 3 
 Tổ: KHTN 
 Số ĐT: 0862032186 
 Năm học: 2022-2023 
 2.1.3. Yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực ............................. 21 
 2.2. Quy trình đề xuất các biện pháp ...................................................... 24 
 2.2.1. Mục đích của đánh giá trong dạy học theo dự án ................... 24 
 2.2.2. Các nguyên tắc đánh giá trong dạy học theo dự án ................ 25 
 2.3. Các biện pháp nâng cao hiệu quả kiểm tra đánh giá thường xuyên 
 thông qua dự án học tập môn Hoá học ............................................................. 25 
 2.3.1. Kiểm tra đánh giá thường xuyên thông qua dự án học tập với 
 sản phẩm sử dụng sơ đồ tư duy ................................................................... 26 
 2.3.2. Kiểm tra đánh giá thường xuyên thông qua dự án học tập với 
 sản phẩm sổ theo dõi dự án ......................................................................... 33 
 2.3.3. Kiểm tra đánh giá thường xuyên thông qua dự án học tập với 
 sản phẩm video ............................................................................................ 47 
 2.3.4. Kiểm tra đánh giá thường xuyên thông qua dự án học tập với 
 sản phẩm power point ................................................................................. 52 
 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ................................................................ 57 
 3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm ...................................................... 57 
 3.2. Đối tượng thực nghiệm .................................................................... 57 
 3.3. Nội dung thực nghiệm ..................................................................... 57 
 3.4. Phương pháp xử lí kết quả thực nghiệm .......................................... 57 
 3.5. Tiến hành thực nghiệm .................................................................... 58 
 3.6. Kết quả thực nghiệm ........................................................................ 58 
PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT...................................................................... 61 
 1. Kết luận .................................................................................................. 61 
 2. Đề xuất ................................................................................................... 61 
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 62 
PHỤ LỤC ................................................................................................................ 63 
 Phụ lục 1: PHIẾU KHẢO SÁT Ý KIẾN GIÁO VIÊN VỀ THỰC TRẠNG 
 CỦA HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ THƯỜNG XUYÊN; THỰC 
 TRẠNG SỬ DỤNG DỰ ÁN HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC VÀ KIỂM TRA 
 ĐÁNH GIÁ; CÁC THUẬN LỢI VÀ KHÓ KHĂN ............................................ 63 
 Phụ lục 2: CÁCH TÍNH ĐIỂM SẢN PHẨM CÁC DỰ ÁN .................... 66 
 Phụ lục 3: HƯỚNG DẪN CHẤM CÁC SẢN PHẨM DỰ ÁN HỌC TẬP
 .............................................................................................................................. 68 
 NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ THƯỜNG 
 XUYÊN TẠI TRƯỜNG THPT QUỲ HỢP 3 THÔNG QUA 
 DỰ ÁN HỌC TẬP MÔN HOÁ HỌC 
 –––––––––––––– 
 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 
 1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI 
 Theo thông tư 22/2021/TT-BGDĐT về đánh giá học sinh THCS, THPT thì 
đánh giá thường xuyên là hoạt động đánh giá kết quả rèn luyện và học tập của học 
sinh diễn ra trong quá trình thực hiện hoạt động dạy học theo yêu cầu cần đạt được 
quy định trong Chương trình giáo dục phổ thông; cung cấp thông tin phản hồi cho 
giáo viên và học sinh để kịp thời điều chỉnh trong quá trình dạy học; hỗ trợ, thúc 
đẩy sự tiến bộ của học sinh; xác nhận kết quả đạt được của học sinh trong quá trình 
thực hiện các nhiệm vụ rèn luyện và học tập. 
 Đánh giá thường xuyên được thực hiện thông qua: hỏi - đáp, viết, thuyết 
trình, thực hành, thí nghiệm, sản phẩm học tập. Đối với một môn học, mỗi học sinh 
được kiểm tra, đánh giá nhiều lần, trong đó chọn một số lần kiểm tra, đánh giá phù 
hợp với tiến trình dạy học theo kế hoạch giáo dục của tổ chuyên môn, ghi kết quả 
đánh giá vào sổ theo dõi và đánh giá học sinh (theo lớp học) để sử dụng trong việc 
đánh giá kết quả học tập môn học theo quy định. Theo đó thì môn Hoá học sẽ có từ 
3-4 điểm đánh giá thường xuyên (ĐĐGtx) trong mỗi học kỳ. 
 Hiện nay phương pháp kiểm tra đánh giá thường xuyên (KTĐGTX) mà giáo 
viên đang áp dụng chủ yếu là các bài thi tự luận và trắc nghiệm. Các bài thi tự luận 
là hình thức đánh giá được dùng phổ biến nhất hiện nay. Câu hỏi tự luận cấu trúc 
yêu cầu học sinh phải tự viết câu trả lời trong một khoảng thời gian nhất định có 
thể từ 15 phút đến 45 phút tương ứng với bài kiểm tra thường xuyên, giữa kỳ và 
cuối kỳ. Hình thức thi tự luận dễ sử dụng, thuận tiện trong cả ra đề, coi thi và chấm 
bài. Tuy nhiên hạn chế của hình thức này là nếu đề thi và đáp án không hay thì rất 
khó để đánh giá được khả năng giải quyết vấn đề của người học, không phân loại 
được học sinh, hình thức này cũng rất dễ làm cho học sinh học tủ, học lệch. 
 Các bài thi dùng câu hỏi trắc nghiệm khách quan chỉ yêu cầu học sinh chọn 
câu trả lời đúng trong 4 - 5 phương án chọn (hoặc một vài hình thức khác như điền 
khuyết, ghép đôi,). Hình thức thi này có nhiều ưu điểm, cho phép khảo sát một 
cách toàn diện kiến thức của người học, tránh được học tủ, học lệch. Nhưng nếu bộ 
câu hỏi không đúng chất lượng, không có độ phân hóa thì cũng chỉ đơn thuần là 
kiểm tra trí nhớ, yêu cầu học sinh học thuộc lòng; hay khâu coi thi không nghiêm 
túc, học sinh chỉ sao chép thì hiệu quả kiểm tra đánh giá sẽ không cao. 
 Về thời lượng và thời gian: Một năm học có hai học kỳ, mỗi một học kỳ có 
từ 02 đến 04 điểm kiểm tra thường xuyên, 1 bài kiểm tra giữa kỳ và kết thúc học 
kỳ có một bài thi. Kết quả các bài kiểm tra thường xuyên tính điểm hệ số 1 và giữa 
 1 Nghiên cứu thực trạng sử dụng dự án học tập trong dạy học và kiểm tra đánh 
giá của giáo viên tại trường THPT Quỳ Hợp 3. 
 3.3. Nhóm phương pháp xử lí thông tin 
 Sử dụng toán thống kê để xử lý số liệu. 
 4. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI 
 Kiểm tra đánh giá theo phương pháp cũ chủ yếu chỉ kiểm tra được kiến thức 
của học sinh qua các mức độ nhận thức nhận biết, thông hiểu, vận dụng và vận 
dụng cao, chưa đánh giá chính xác về năng lực của học sinh, chưa phát huy được 
năng lực cũng như chưa tạo được hứng thú học tập cho học sinh. 
 Sử dụng phương pháp kiểm tra đánh giá thường xuyên thông qua dự án học 
tập môn Hóa học nhằm nâng cao sự liên hệ giữa lý thuyết và thực tiễn, thực hiện 
hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học cũng như đổi mới phương pháp kiểm tra 
đánh giá. Ngoài ra, đề tài còn phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo, tạo hứng 
thú trong học tập, giúp học sinh được trải nghiệm, do đó sẽ phát huy được các 
phẩm chất, năng lực cho học sinh. Đề tài mà tôi đưa ra không chỉ dừng lại ở việc 
áp dụng cho KTĐGTX mà có thể áp dụng cho kiểm tra đánh giá định kỳ, không 
chỉ áp dụng cho môn Hoá học mà có thể áp dụng cho các môn học khác và không 
chỉ áp dụng cho các kiến thức Hoá học chương trình GDPT hiện hành mà có thể áp 
dụng cho cả chương trình GDPT mới 2018. 
 5. PHẠM VI ÁP DỤNG 
 Đề tài được áp dụng chủ yếu cho KTĐGTX môn Hoá học, trường THPT 
Quỳ Hợp 3. Ngoài ra giáo viên có thể áp dụng để KTĐGTX cho các môn học khác 
và có thể áp dụng để KTĐG định kỳ một cách khéo léo, thích hợp. 
 3 3. Kết hợp giữa đánh giá bằng nhận xét và đánh giá bằng điểm số đối với 
các môn học còn lại. 
 - Đánh giá bằng nhận xét sự tiến bộ về thái độ, hành vi và kết quả thực hiện 
các nhiệm vụ học tập của học sinh trong quá trình học tập môn học, hoạt động giáo 
dục quy định trong Chương trình giáo dục phổ thông do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và 
Đào tạo ban hành. 
 - Đánh giá bằng điểm số kết quả thực hiện các yêu cầu về chuẩn kiến thức, 
kĩ năng đối với môn học quy định trong Chương trình giáo dục phổ thông do Bộ 
trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. 
 4. Các bài kiểm tra được cho điểm theo thang điểm từ điểm 0 đến điểm 10; 
nếu sử dụng thang điểm khác thì phải quy đổi về thang điểm này. 
 Hình thức kiểm tra, các loại bài kiểm tra, hệ số điểm bài kiểm tra 
 1. Các loại kiểm tra, đánh giá 
 a) Kiểm tra, đánh giá thường xuyên: 
 - Kiểm tra, đánh giá thường xuyên được thực hiện trong quá trình dạy học 
và giáo dục, nhằm kiểm tra, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện các nhiệm vụ 
học tập, rèn luyện của học sinh theo chương trình môn học, hoạt động giáo dục 
trong Chương trình giáo dục phổ thông do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban 
hành; 
 - Kiểm tra, đánh giá thường xuyên được thực hiện theo hình thức trực tiếp 
hoặc trực tuyến thông qua: hỏi - đáp, viết, thuyết trình, thực hành, thí nghiệm, sản 
phẩm học tập; 
 - Số lần kiểm tra, đánh giá thường xuyên không giới hạn bởi số điểm kiểm 
tra, đánh giá thường xuyên quy định tại khoản 1 Điều 8 Thông tư này. 
 b) Kiểm tra, đánh giá định kỳ: 
 2. Hệ số điểm kiểm tra, đánh giá thường xuyên và định kỳ 
 a) Điểm kiểm tra, đánh giá thường xuyên (viết tắt là ĐĐGtx): tính hệ số 1; 
 b) Điểm kiểm tra, đánh giá giữa kỳ (viết tắt là ĐĐGgk): tính hệ số 2; 
 c) Điểm kiểm tra, đánh giá cuối kỳ (viết tắt là ĐĐGck): tính hệ số 3.". 
 1.1.2. Phương pháp kiểm tra đánh giá học sinh 
 Xét theo tính liên tục và thời điểm đánh giá thì đánh giá trong giáo dục 
thường được chia thành hai loại là: đánh giá thường xuyên và đánh giá định kỳ. 
Đánh giá thường xuyên (ĐGTX) hay còn gọi là đánh giá quá trình là hoạt động 
đánh giá diễn ra trong tiến trình thực hiện hoạt động giảng dạy môn học, cung cấp 
thông tin phản hồi cho giáo viên (GV) và học sinh (HS) nhằm mục tiêu cải thiện 
hoạt động giảng dạy, học tập. ĐGTX được xem là đánh giá vì quá trình học tập 
hoặc vì sự tiến bộ của người học. 
 5 - Vấn đáp gợi mở: là hình thức GV khéo léo đặt những câu hỏi gợi mở dẫn 
dắt HS suy nghĩ, rút ra những nhận xét, những kết luận cần thiết từ những sự kiện 
đã quan sát được hoặc những tài liệu đã học được, được sử dụng khi cung cấp tri 
thức mới. GV sử dụng phương pháp này để dẫn dắt HS, giúp HS tự tìm ra lời giải 
thích hợp lý. 
 - Vấn đáp củng cố: được sử dụng sau khi giảng tri thức mới, giúp HS củng 
cố được những tri thức cơ bản nhất và hệ thống hoá chúng: mở rộng và đào sâu 
những tri thức đã thu lượm được, khắc phục tính thiếu chính xác của việc nắm tri 
thức. 
 - Vấn đáp tổng kết: được sử dụng khi cần dẫn dắt HS khái quát hoá, hệ 
thống hoá những tri thức đã học sau một vấn đề, một phần, một chương hay một 
môn học nhất định. Dạng vấn đáp này giúp HS phát triển năng lực khái quát hoá, 
hệ thống hoá, tránh nắm bắt những đơn vị tri thức rời rạc - giúp cho các em phát 
huy tính mềm dẻo của tư duy. 
 - Vấn đáp kiểm tra: được sử dụng trước, trong và sau giờ giảng hoặc sau một 
vài bài học, giúp GV kiểm tra tri thức HS một cách nhanh gọn kịp thời để có thể bổ 
sung, củng cố tri thức ngay nếu cần thiết. Nó cũng giúp HS tự kiểm tra tri thức của 
mình. 
 - Vấn đáp trong đánh giá năng lực và phẩm chất: được sử dụng trong các 
hoạt động trải nghiệm thực tế, các cuộc thi tìm hiểu, hoạt động trải nghiệm 
 Như vậy là tuỳ vào mục đích và nội dung bài học, GV có thể sử dụng một 
trong bốn hoặc cả bốn dạng vấn đáp nêu trên. 
 1.1.2.2.2. Một số kĩ thuật vấn đáp 
 Đặt câu hỏi; Nhận xét bằng lời; Trình bày miệng/kể chuyện HS được yêu 
cầu nói ra những suy nghĩ, quan điểm cá nhân chia sẻ những trải nghiệm, những 
câu chuyện, những bài học kinh nghiệm qua trao đổi thảo luận theo chủ đề; Tôn 
vinh học tập/ Giao lưu chia sẻ kinh nghiệm: Một sự kiện (giao lưu, gặp gỡ, phỏng 
vấn những cá nhân có thành tích xuất sắc về học tập, thể thao...). 
 1.1.2.2.3. Ưu, nhược điểm của vấn đáp 
 Nếu được vận dụng khéo léo, phương pháp vấn đáp sẽ có những ưu điểm 
sau: 
 - Kích thích tính cực độc lập tư duy ở HS để tìm ra câu trả lời tối ưu trong 
thời gian ngắn nhất. 
 - Bồi dưỡng cho HS năng lực diễn đạt bằng lời nói; bồi dưỡng hứng thú học 
tập qua kết quả trả lời. 
 - Giúp GV thu tín hiệu ngược từ HS một cách nhanh gọn kể kịp thời điều 
chỉnh hoạt động của mình, mặt khác có điều kiện quan tâm đến từng HS, nhất là 
những HS giỏi và kém. 
 7 1.1.3. Lý thuyết về dạy học dự án thông qua dự án học tập 
 1.1.3.1. Khái niệm Dạy học theo dự án. 
 Học theo dự án (Project Based Learning) là một phương pháp dạy học trong 
đó, nhóm người học xác định một chủ đề làm việc, thống nhất về một nội dung làm 
việc, tự lập kế hoạch và tiến hành công việc để dẫn đến một sự kết thúc có ý nghĩa, 
thường xuất hiện một sản phẩm có thể trình ra được. 
 1.1.3.2. Mục tiêu của dạy học theo dự án. 
 Dạy học dự án phải đảm bảo cho học sinh đạt được những kiến thức và kỹ 
năng theo chuẩn của chương trình, là các yêu cầu cơ bản, tối thiểu về kiến thức, kĩ 
năng của môn học mà học sinh cần phải và có thể đạt được sau mỗi đơn vị kiến 
thức (mỗi bài, chủ đề, chủ điểm). 
 Ngoài ra, dạy học dự án hướng tới phát triển kỹ năng tư duy bậc cao, không 
chỉ đảm bảo nội dung kiến thức môn học mà còn có thể vượt qua giới hạn của môn 
học. Học sinh được rèn luyện và trải nghiệm trong một môi trường hoàn toàn mới, 
có thể hoặc không bị bó hẹp trong một không gian, thời gian cố định và quan trọng 
nhất là học sinh được tham gia giải quyết các vấn đề thực tiễn, tạo hứng thú, tránh 
nhàm chán trong học tập. Các dự án được triển khai mang tính thực tiễn vì trong 
quá trình thực hiện dự án đòi hỏi học sinh phải vận dụng hiệu quả lý thuyết đã học 
để xử lý tình huống. 
 Dạy học dự án mang lại hiệu quả giáo dục về giáo dục kỹ năng sống cho học 
sinh như: kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng thu thập xử lí thông tin, kỹ năng chất 
vấn, kỹ năng phản biện, kỹ năng trình bày báo cáo sản phẩm. Dạy học dự án phải 
đảm bảo học sinh tự lực cao trong quá trình thực hiện dự án, hình thành kĩ năng 
làm việc nhóm, kĩ năng thu thập và xử lí thông tin, kĩ năng sử dụng công nghệ 
thông tin, kĩ năng trình bày một vấn đề. 
 1.1.3.3. Đặc điểm của dạy học theo dự án. 
 Từ nghiên cứu của các nhà khoa học và thực tiễn dạy học cho thấy phương 
pháp dạy học theo dự án có các đặc điểm cơ bản sau: 
 - Tính định hướng thực tiễn. 
 - Tính định hướng hứng thú. 
 - Tính định hướng hành động. 
 - Tính định hướng sản phẩm. 
 - Tính tự lực cao của học sinh. 
 - Tính phức hợp. 
 - Tính cộng tác trong làm việc. 
 9 hay các em phải tìm kiếm trong thư viện, trên internet, Ngoài ra cũng cần tính 
đến khả năng hỗ trợ của các cơ quan, doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân, ở cộng 
đồng. 
 - Các công cụ hỗ trợ khác: Giáo viên cần xem xét đến sự hỗ trợ của công 
nghệ thông tin hiện đại (nếu có) như: Các phần mềm Microsoft Office (Word, 
Excel, PowerPoint), máy ảnh kỹ thuật số, máy quay phim, các công cụ trên 
internet,. 
 Bước 2. Thiết kế kế hoạch bài học theo dự án. 
 - Thiết kế mục tiêu: Các chuẩn kiến thức, kỹ năng của chương trình môn 
học và những kỹ năng tư duy bậc cao mong muốn đạt được là căn cứ để thiết kế 
cho những mục tiêu cụ thể của bài học theo dự án. 
 - Thiết kế bộ câu hỏi khung: bộ câu hỏi khung sẽ giúp cho các dự án tập 
trung vào những hoạt động dạy học trọng tâm. Học sinh được giới thiệu về dự án 
thông qua các câu hỏi gợi mở những ý tưởng lớn, xuyên suốt và có tính liên môn. 
Học sinh sẽ buộc phải tư duy sâu hơn về các vấn đề nội dung của môn học theo các 
chuẩn và mục tiêu. 
 Giáo viên xây dựng bộ câu hỏi định hướng để hướng dẫn dự án và giúp học 
sinh tập trung vào những ý tưởng quan trọng và những mấu chốt của bài học. Bộ 
câu hỏi định hướng là bộ câu hỏi xuyên suốt các dự án, phát triển tư duy ở các cấp 
độ. 
 - Lập kế hoạch đánh giá: Trong dạy học dự án, các chuẩn được sử dụng 
nhằm giúp cho việc thiết kế dự án, việc đánh giá được lên kế hoạch trước và xuyên 
suốt trong bài học, các bài kiểm tra chỉ là một trong nhiều loại đánh giá. Việc thực 
hiện nhiệm vụ, các phiếu tự đánh giá, bảng kiểm mục và các bài kiểm tra được coi 
như các công cụ để đánh giá. Để triển khai thành công dạy học dự án, việc đánh 
giá nên tập trung vào những câu hỏi cụ thể như: học sinh hướng đến các mục tiêu 
học tập như thế nào? Học sinh sử dụng những kĩ năng tư duy nào? Liệu học sinh 
có nâng cao được khả năng tự quản lý, tư duy sâu để học tốt hơn hay không? 
 - Thiết kế các hoạt động: Giáo viên cần xây dựng các tình huống, áp dụng 
các kỹ thuật học tích cực để thiết kế các hoạt động nhằm cuốn hút học sinh tìm 
cách giải quyết vấn đề, thực hiện các nhiệm vụ học tập khác nhau để trả lời các câu 
hỏi khung, liên hệ được với cuộc sống bên ngoài lớp học và giải quyết một số vấn 
đề của cuộc sống thực. 
 Giai đoạn 2. Tổ chức cho học sinh học theo dự án. 
 Quá trình tổ chức dạy học theo dự án được tiến hành theo 6 bước sau đây: 
 Bước 1. Lựa chọn chủ đề dự án: Giáo viên tạo điều kiện để học sinh đề xuất 
chủ đề, xác định mục tiêu dự án. 
 11