Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm giúp học sinh Lớp 3 viết tốt đoạn văn ngắn trong giờ học Tập làm văn theo bộ sách Cánh diều

 “Một số kinh nghiệm giúp học sinh lớp 3 viết tốt đoạn văn ngắn trong giờ học Tập làm văn”.
 3
 I. Đặt vấn đề.
 1. Lý do chọn đề tài.
 Môn Tiếng Việt có nhiệm vụ cung cấp cho học sinh (HS) 4 kĩ năng: “nghe, nói, đọc, 
viết”. Trong đó phân môn Tập làm văn là phân môn cơ bản và có tính chất thích hợp của các 
phân môn khác trong chương trình Tiếng Việt bậc Tiểu học. Tuy số tiết Tập làm văn chiếm 
không nhiều, nhưng lại là phân môn mang tính chất thực hành và sáng tạo. Đồng thời, là phân 
môn có tính chất luyện tập tổng hợp. Qua tiết Tập làm văn, HS có khả năng xây dựng một văn 
bản, đó là bài nói, bài viết. Nói và viết là hình thức giao tiếp rất quan trọng, thông qua đó con 
người thực hiện quá trình tư duy – chiếm lĩnh tri thức, trao đổi tư tưởng tình cảm, cùng hợp 
tác trong cuộc sống lao động.
 Ngôn ngữ (dưới dạng nói), ngôn ngữ (dưới dạng viết) giữ vai trò quan trọng trong sự tồn 
tại và phát triển của xã hội. Chính vì vậy hướng dẫn cho HS nói đúng và viết đúng là hết sức 
cần thiết. Nhiệm vụ này phụ thuộc phần lớn vào kĩ năng sư phạm trong giảng dạy môn Tiếng 
Việt nói chung và phân môn Tập làm văn nói riêng.
 Qua thực tế giảng dạy tôi nhận thấy phân môn Tập làm văn là một phân môn khó trong 
môn Tiếng Việt. Do đặc trưng của phân môn Tập làm văn với mục tiêu cụ thể là: Hình thành 
và rèn luyện cho HS có khả năng trình bày văn bản (nghe, nói và viết) ở nhiều thể loại khác 
nhau như: miêu tả, nghe - kể chuyện, về mình hoặc những người xung quanh mình. Trong 
quá trình tham gia vào các hoạt động học tập. HS với vốn kiến thức còn hạn chế nên thường 
ngại nói. Nếu bắt buộc phải nói các em thường đọc lại bài đã chuẩn bị trước. Do đó giờ dạy 
chưa đạt hiệu quả cao.
 Rèn luyện kĩ năng nói, viết là khâu rất quan trọng trong dạy học phân môn Tập làm văn. 
Luyện kĩ năng nói, viết làm thay đổi không khí lớp học, giúp HS sôi nổi và hào hứng trong 
học tập.
 Xuất phát từ những suy nghĩ làm thế nào để nâng cao chất lượng môn Tiếng Việt nói 
chung và phân môn Tập làm văn nói riêng, nên tôi chọn đề tài “Một số kinh nghiệm giúp học 
sinh lớp 3 viết tốt đoạn văn ngắn trong giờ học Tập làm văn”.
 1.1 Lý do khách quan
 Dạy phân môn Tập làm văn ở trường Tiểu học nói chung và ở lớp 3 nói riêng có nhiệm 
vụ cung cấp cho HS một số kiến thức ban đầu cơ bản nhưng phải vừa sức đối với lứa tuổi các 
em.
 Dạy Tập làm văn có nhiệm vụ trang bị cho HS một hệ thống khái niệm, sự hiểu biết về 
cấu trúc ngôn ngữ và những quy luật của nó. “Một số kinh nghiệm giúp học sinh lớp 3 viết tốt đoạn văn ngắn trong giờ học Tập làm văn”.
 5
 2.2 Cơ sở thực tiễn:
 Quá trình dạy học là một quá trình tư duy sáng tạo. Người GV là một kỹ sư tâm hồn, hơn 
nữa là một nhà nghệ thuật. Việc dạy học ngày nay luôn dựa trên cơ sở phát huy tính tích cực 
chủ động của HS. Chính vì thế nó đòi hỏi người GV phải luôn có sự sáng tạo, tự cải tiến 
phương pháp dạy học của mình nhằm mục đích nâng cao chất lượng dạy học. Mỗi môn học ở 
Tiểu học đều góp phần hình thành và phát triển nhân cách ở trẻ, cung cấp cho trẻ những kiến 
thức cần thiết. 
 Phân môn Tập làm văn ở tiểu học có nhiệm vụ rất quan trọng là rèn kĩ năng nói và viết. 
Thế nhưng hiện nay, đa số các em HS lớp 3 đều rất sợ học phân môn Tập làm văn vì không 
biết nói gì? Viết gì? Ngay cả bản thân GV đôi khi cũng không tự tin lắm khi dạy phân môn 
này so với môn học khác. Do đó khi đứng lớp tôi luôn chú ý đến việc rèn luyện kĩ năng Tập 
làm văn cho HS.
 Rèn kỹ năng nghe, nói là khâu rất quan trọng trong giảng dạy phân môn Tập làm văn. Nói 
– HS biết bộc lộ tư tưởng, truyền đạt thông tin trong các hoàn cảnh giao tiếp khác nhau. Luyện 
kỹ năng nghe – nói làm thay đổi không khí lớp học, giúp cho HS sôi nổi, hào hứng trong học 
tập. Tất cả các vấn đề đó đã góp phần rất lớn về đổi mới phương pháp dạy học, là cơ hội để 
HS thể hiện kỹ năng sử dụng Tiếng Việt của mình.
 Xuất phát từ những suy nghĩ làm thế nào để nâng cao chất lượng môn Tiếng Việt nói 
chung và phân môn Tập làm văn nói riêng, nên tôi chọn đề tài: “Một số kinh nghiệm giúp học 
sinh lớp 3 viết tốt đoạn văn ngắn trong giờ học Tập làm văn”.
 2.2.1. Khó khăn, thuận lợi
 a. Thuận lợi
 * Đối với giáo viên
 Được sự chỉ đạo chuyên môn phòng, chuyên môn trường, tổ chuyên môn có vai trò tích 
cực giúp GV đi đúng nội dung, chương trình phân môn Tập làm văn
 Qua các tiết dạy mẫu, các cuộc thi, chuyên đề đã có nhiều GV thành công khi dạy Tập 
làm văn.
 Qua phương tiện thông tin đại chúng, ti vi, đài, sách, báo, GV tiếp cận với phương pháp 
đổi mới khi dạy Tập làm văn thường xuyên hơn. 
 * Đối với học sinh
 Môn Tiếng Việt nói chung và phân môn Tập làm văn nói riêng có nội dung phong phú, 
hài hước, dí dỏm, sách giáo khoa trình bày với kênh hình đẹp, hấp dẫn HS, phù hợp với tâm 
lý lứa tuổi các em.
 b. Khó khăn. “Một số kinh nghiệm giúp học sinh lớp 3 viết tốt đoạn văn ngắn trong giờ học Tập làm văn”.
 7
chấm câu còn hạn chế, có em không viết đúng yêu cầu của đề bài hoặc có những bài làm đảm 
bảo về số câu nhưng viết không đủ ý. 
 1.1 Kết quả khảo sát:
 Vào đầu năm học tôi đã tiến hành khảo sát HS với đề bài là: Viết về thầy cô cũ của em. 
Kết quả đạt được như sau:
 Lớp 3b Đạt Tỉ lệ % Chưa đạt Tỉ lệ %
 Khi chưa thực hiện 
 35 em 85,4% 6 em 14,6 %
 đề tài
 1.2 Nhận xét kết quả:
 Qua khảo sát cho thấy HS chưa biết cách diễn đạt, vốn từ vựng chưa nhiều, hiểu biết thực 
tế còn ít, do vậy bài văn của các em chưa hay, câu văn còn lủng củng. Kết quả này cũng thể 
hiện phương pháp giảng dạy của GV chưa phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của 
HS trong giờ học. 
 1.3. Nguyên nhân những hạn chế:
 - Do các em chưa có ý thức học tập còn ham chơi, chưa nhận thức được vai trò học tập.
 - Do HS thụ động trong học tập.
 - GV sử dụng các phương pháp giảng dạy chưa phù hợp.
 - Gia đình quan tâm chưa đúng cách đến việc học tập của các em.
 2. Nội dung cần giải quyết:
 Từ những nguyên nhân trên tôi xác định đâu là nguyên nhân chính đối với HS để có 
phương pháp và hình thức rèn luyện phù hợp với từng HS.
 - Quan sát trên lớp theo gợi ý.
 - GV cần cung cấp giúp các em sự lựa chọn.
 - GV nên tập cho HS trả lời thành câu đủ ý.
 - Hướng dẫn HS hình thành đoạn văn.
 - Giúp HS nắm được trình tự các bước.
 - Nhận xét, sửa bài.
 3. Biện pháp giải quyết:
 a. Hướng dẫn kĩ năng quan sát cho HS khi viết văn.
 Quan sát trên lớp theo gợi ý, hướng dẫn của GV hoặc tự quan sát khi chuẩn bị bài ở nhà. 
GV cần khai thác kĩ tranh ảnh, hình ảnh, tập trung quan sát đặc điểm nổi bật của đối tượng, 
mục đích là giúp HS tránh được kiểu kể liệt kê. Bên cạnh đó, tôi cũng hướng dẫn HS cách 
quan sát bằng các giác quan để cảm nhận một cách có cảm xúc về sự vật.
 - Thông qua phương pháp quan sát, GV rèn cho HS kĩ năng nói, trình bày miệng, trước 
khi làm bài viết. Trên cơ sở đó, GV điều chỉnh giúp HS hoàn thiện bài viết. Với phương pháp “Một số kinh nghiệm giúp học sinh lớp 3 viết tốt đoạn văn ngắn trong giờ học Tập làm văn”.
 9
đuôi dài, cong cong của nó”. Khi đó, HS sẽ thấy được vẫn là ý tưởng cũ nhưng đoạn văn đã 
được lột xác, thêm thắt những từ ngữ trau chuốt hơn làm cho đoạn văn đẹp hơn, nghệ thuật 
hơn.
 c. Trong các tiết dạy, GV nên tập cho HS trả lời thành câu đủ ý .
 Chú ý đến các bài Tập đọc có liên quan đến tiết Tập làm văn. Từ đó HS có thể rút ra những 
 câu văn hay, từ ngữ đẹp và ghi nhớ sau này vận dụng.
 Ví dụ: Qua bài “Con heo đất” HS rút ra được đoạn văn tả về chú heo đất trong bài: “Mũi 
nó mát lạnh và nó mỉm cười khi tôi cho tiền vào lưng nó”. Vốn từ có trong phần luyện tập. GV 
có thể cho các em chơi trò chơi, thi đua tìm từ ngữ tả về chú heo: mắt, mũi, miệng, lưng, bụng, 
khe bỏ tiền, hình dáng chú heo, tai, chân. Các em sẽ rất hứng thú và tìm được rất nhiều từ.
 d. Hướng dẫn HS hình thành đoạn văn.
 * Các bước hình thành
 - Hướng dẫn HS làm miệng, trả lời từng câu hỏi, gợi ý cho HS trả lời bằng nhiều ý kiến 
khác nhau.
 - Nhận xét, sửa chữa những câu trả lời chưa đúng, chưa hay, GV cần cung cấp và gợi ý để 
các em có thể chọn từ đồng nghĩa thay thể cho từ cũ, có thể hướng dẫn mẫu các câu văn có 
hình ảnh nhân hóa hoặc so sánh để bài văn sinh động hơn.
 - Hướng dẫn HS sắp xếp các câu trả lời theo một trình tự hợp lý để hoàn chỉnh bài làm 
miệng. 
 - Cho một số HS làm miệng cả bài. Sau đó hướng dẫn HS viết liền mạch các câu trả lời 
thành một đoạn văn ngắn.
 - Từ đó các em đã nắm được đặc điểm của đồ vật cần tả mà phát triển thành một đoạn văn. 
Hoặc ta có thể cho các em hình thành một đoạn văn qua trò chơi 
“Tiếp sức”.
 - GV yêu cầu HS tạo thành câu, cứ thể nối tiếp nhau thành lập đoạn văn. Trong lúc đó, 
GV có thể ghi lại trên bảng, để các em có thể sửa chữa.
 - Trong phần giới thiệu, ta có thể gặp trường hợp sau:
 Ví dụ: Nhà em có cái tủ lạnh (Trong bếp, em thích nhất là chiếc tủ lạnh). Tủ có 2 cửa đựng 
đá và đựng rau củ (Tủ nhà em có hai ngăn là ngăn đá và ngăn mát). Ngăn đá nhỏ, để làm đá, 
kem, và cất thịt cá dùng lâu ngày..
 - Trong phần nội dung (phần quan trọng nhất) GV luôn nhắc nhở HS rằng nội dung thường 
có hai phần đó là: Tả hình dáng và tả hoạt động của đồ vật. Đây chính là lúc GV phải khai thác 
triệt để vốn sống của HS, đồng thời gợi mở để HS lĩnh hội kiến thức mới. “Một số kinh nghiệm giúp học sinh lớp 3 viết tốt đoạn văn ngắn trong giờ học Tập làm văn”.
 11
bài tự học ở nhà trước khi lên lớp. Đối với những bài không có câu hỏi gợi ý, GV có thể soạn, 
cung cấp những câu hỏi cho các em.
 Ví dụ: Bài viết về gia đình.
 - Gia đình em gồm mấy người? Đó là những ai?
 - Những người đó làm công việc gì?
 - Em sẽ làm gì để đáp lại sự quan tâm của người ấy dành cho em?
 * Bài viết về một loài cây
 - Đó là cây gì ? Trồng ở đâu?
 - Hình dáng cây như thế nào?
 - Cây có lợi ích gì?
 * Bài viết nói về một con vật mà em thích
 - Đó là con gì, ở đâu 
 - Hình dáng con vật ấy có đặc điểm gì nổi bật?
 - Hoạt động của con vật ấy có gì ngộ nghĩnh, đáng yêu?
 4. Kết quả chuyển biến của đối tượng:
 Sau khi sử dụng các giải pháp trên, tôi tiến hành khảo sát HS viết một đoạn văn ngắn từ 
3 đến 5 câu kể về người thân. Tôi nhận thấy kết quả học tập phân môn Tập làm văn học kì I 
năm học 2023-2024 như sau:
 Kết quả bảng thống kê
 Lớp 3b Hoàn thành Tỉ lệ % Chưa hoàn thành Tỉ lệ %
 Khi chưa thực hiện 
 35 em 85,4% 6 em 14,6 %
 đề tài
 Sau khi thực hiện 40 em 97,6% 01 em 2,4 %
 đề tài
 Qua bảng thống kê số liệu cho ta thấy tác dụng không nhỏ đến tinh thần, thái độ học tập 
của HS (từ 14,6% giảm còn 2,4% số học sinh chưa hoàn thành). Đa số HS nắm chắc kiến thức 
bài học, chủ động, tích cực học tập. Giờ đây các em rất hứng thú học tập, khả năng nói, diễn 
đạt ý rõ ràng hơn. Một số em bước đầu đã biết lựa chọn những từ ngữ giàu hình ảnh nghệ thuật 
vào nói, viết bước đầu bộc lộ những nét riêng của mình. Những em trước đây còn nhút nhát, 
thụ động khi tham gia các hoạt động học tập, nay đã có nhiều tiến bộ, học tập tích cực hơn, 
không khí lớp học sôi nổi, tự nhiên hơn, các em thích học phân môn này hơn. Tôi tin rằng đến 
giữa học kỳ 2, các em sẽ nắm vững cách viết bài và không còn em nào chưa hoàn thành bài 
viết.
 III. Kết luận:
 1. Tóm lược giải pháp: “Một số kinh nghiệm giúp học sinh lớp 3 viết tốt đoạn văn ngắn trong giờ học Tập làm văn”.
 13
 Rất mong nhận được ý kiến đóng góp của nhà quản lí chuyên môn, Ban giám hiệu nhà 
trường cùng các bạn đồng nghiệp để giải pháp này được hoàn thiện hơn.
 Tôi xin chân thành cảm ơn !
 Cam Thượng , ngày 29 tháng 3 năm 2024
 Người viết
 Quách THị Hiền