Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn học sinh Lớp 11 học lập trình Python bằng điện thoại thông minh, bộ sách Cánh diều

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN 
 TRƯỜNG THPT LÊ LỢI 
  
 TÊN ĐỀ TÀI: 
HƯỚNG DẪN HỌC SINH LỚP 11 HỌC LẬP TRÌNH 
 PYTHON BẰNG ĐIỆN THOẠI THÔNG MINH 
 Lĩnh vực : Tin học 
 Người thực hiện : Bùi Thị Hương 
 Tổ bộ môn : Toán - Tin 
 Năm thực hiện : 2022 - 2023 
 Số điện thoại : 0975 316 756 
 Email : buihuong6@gmail.com lập trình thông qua một số nội dung học tập. 
.............................................................................. 22 
4. Hỗ trợ học sinh học thực hành. 
................................................................................. 27 5. Hướng dẫn học sinh 
tham gia học lập trình trên hệ thống Internet........................... 29 III. Khảo sát 
sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất.............................. 35 1. 
Mục đích khảo 
sát...................................................................................................... 35 2. Nội 
dung và phương pháp khảo sát........................................................................... 
35 3. Đối tượng khảo sát. 
................................................................................................. 376 4. Kết quả 
khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ......... 37 
IV. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 
............................................................... 39
1. Mục đích thực 
nghiệm............................................................................................... 39 2. Nội 
dung thực nghiệm.............................................................................................. 
39 3. Tổ chức thực 
nghiệm................................................................................................. 39 4. 
Đánh giá kết quả thực nghiệm sư 
phạm.................................................................... 41 PHẦN III. KẾT LUẬN 
................................................................................................. 44 1. Kết quả đạt 
được........................................................................................................ 44 1.1. 
Đối với giáo viên 
.................................................................................................... 44 1.2. Đối với 
học sinh ..................................................................................................... 44 2. 
Khả năng áp dụng của đề tài 
..................................................................................... 45 3. Kiến nghị 
................................................................................................................... 45 
TÀI LIỆU THAM 
KHẢO..............................................................................................47 PHỤ 
LỤC......................................................................................................................
.48 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 
I. Lý do chọn đề tài 
 Thiết bị dạy học là điều kiện không thể thiếu cho việc triển khai 
chương trình giáo dục, sách giáo khoa nói chung và đặc biệt là quá trình 
triển khai thực hiện đổi mới phương pháp dạy học hướng vào hoạt động 
tích cực, chủ động của học sinh. Chức năng chủ yếu của thiết bị dạy học là 
tạo điều kiện cho người học nắm vững chính xác, sâu sắc kiến thức, phát 
triển năng lực nhận thức và hình thành nhân cách của người học. Thiết bị 
dạy học và thí nghiệm, thực hành góp phần quan trọng đến chất lượng dạy 
- học của giáo viên, giúp học sinh hiểu bài sâu sắc, nâng cao lòng tin của 
học sinh vào khoa học. Qua đó rèn luyện lòng say mê nghiên cứu, mong 
muốn tìm kiếm tri thức. Sử dụng thiết bị dạy học một cách hợp lý, đúng lúc, 
đúng chỗ sẽ đem lại hiệu quả cao trong dạy học. Để đáp ứng được những 
yêu cầu này, phương tiện thiết bị dạy học phải tạo được điều kiện thuận lợi 
cho học sinh thực hiện các hoạt động độc lập hoặc các hoạt động nhóm 
 Trong khi chương trình Tin học phổ thông đặc biệt là trong chương 
trình Tin học lớp 11 được xem là khó, đòi hỏi học sinh phải có mức độ tư 
duy nhất định, thời gian dành cho môn học cũng không được nhiều trong 
khi đó kiến thức của các bài lại liên quan đến nhau, để viết được một chương 
trình học sinh cần phải nắm chắc và nhớ được kiến thức từ những bài học 
đầu tiên. Vậy vấn đề đặt ra là phải làm sao để sau mỗi tiết học môn Tin học 
trong nhà trường giáo viên phải giúp học sinh hệ thống được các kiến thức 
một cách cô đọng, ngắn gọn, sinh động nhất và được thực hành soạn thảo 
chương trình nhiều nhất có thể, từ đó mới tăng được khả năng nhớ và khả 
năng vận dụng được các kiến thức một các linh hoạt nâng cao được hiệu 
quả trong việc dạy và học, truyền được đầy đủ kiến thức, kĩ năng cho các 
em, cho các em hứng thú hơn, đam mê hơn với môn học, tự tin để hòa nhập 
với “thế giới công nghệ thông tin”. Để học sinh có thể học tốt chương trình 
Tin 11 ngoài kiến thức về thuật toán đòi hỏi người học phải có thiết bị hỗ 
trợ cho việc học đó là chiếc máy tính. Thực tế trong nhà trường THPT hiện 
nay, đặc biệt là những trường vùng khó khăn như trường THPT Lê Lợi việc 
tiếp cận với bộ môn Tin học còn nhiều hạn chế. Một điều dễ hiểu đó là vì 
hầu hết các em ít có điều kiện tiếp xúc máy tính và tin học, nguyên nhân 
chính là điều kiện kinh tế cũng như cơ sở vật chất chưa đáp ứng đầy đủ, vì 
thế lĩnh vực công nghệ thông tin vẫn còn khá mới mẻ. Đa số học sinh luôn 
quan niệm môn Tin là môn học phụ nên các em không dành nhiều thời gian 
cho môn học này. Vì vậy quá trình dạy - học bộ môn Tin học trong nhà 
trường còn gặp rất nhiều khó khăn. Học sinh hầu như chỉ được tiếp cận với 
ngôn ngữ lập trình thông qua các tiết học trên lớp. Về nhà đa số các em 
không có máy tính để thực hành, làm bài tập, các em chỉ thực hiện các 
nhiệm vụ học tập mà giáo viên giao trên giấy nên không thể test thử bài làm 
của mình, không kiểm tra được bài làm của mình đúng hay sai, kết quả như 
thế nào,.. Điều này dẫn đến việc tiếp thu kiến thức môn học của học sinh bị 
hạn chế, học sinh không có cơ hội tự chủ khám phá chương trình, rèn luyện 
kĩ năng lập trình. các sản phẩm của học sinh tạo ra như bài làm, bài chấm vở ghi, bài 
soạn, chương trình
lập trình Python để tìm hiểu khả năng tiếp thu kiến thức và vận dụng vào 
thực hành cũng như các hoạt động tạo ra các sản phẩm lập trình để xây 
dựng phương pháp dạy học sát đối tượng. 
 + Phương pháp khảo nghiệm, thử nghiệm: so sánh hiệu quả sáng 
kiến (kết quả và thái độ học tập của học sinh trước và sau khi áp dụng 
sáng kiến). 
VI. Tính mới của đề tài 
 - Giúp học sinh tiếp cận với công nghệ số, ứng dụng công nghệ thông 
tin và truyền thông trong học và tự học đáp ứng yêu cầu cần đạt về năng lực 
đặc thù môn Tin học trong chương trình GDPT 2018. 
 - Góp phần đổi mới phương pháp giáo dục phát huy tính tích cực, chủ 
động, sáng tạo của học sinh, bồi dưỡng cho học sinh phương pháp tự học, 
vận dụng kĩ năng, vận dụng kiến thức,đem lại niềm vui, hứng thú và trách 
nhiệm học tập cho học sinh. 
 - Giúp học sinh có cách nhìn nhận mới, hướng tiếp cận mới trong 
quá trình học lập trình, tạo cơ hội học tập mọi lúc, mọi nơi, cá nhân hóa 
việc học. 
 - Giúp nhà trường, giáo viên và học sinh giải quyết vấn đề thiếu máy 
tính, hỗ trợ dạy và học lập trình bằng ngôn ngữ lập trình Python.
 của chương trình giáo dục; đảm bảo tính khoa học và sư phạm; an toàn cho 
người sử dụng, phù hợp với dự phát triển tâm lí và sinh lí lứa tuổi học sinh. 
 Để nâng cao hiệu quả sử dụng TBDH trong quá trình dạy học cần 
đảm bảo thực hiện những yêu cầu cơ bản sau đây: 
 - Sử dụng TBDH đúng mục đích 
 - Sử dụng TBDH đúng lúc 
 - Sử dụng TBDH đúng chỗ 
 - Sử dụng TBDH đúng mức độ và cường độ 
1.2. Vai trò của thiết bị dạy học. 
 TBDH học đóng một vai trò rất quan trọng hỗ trợ tích cực cho quá trình 
dạy và học. Khi có đầy đủ thiết bị dạy học tốt, đạt tiêu chuẩn để hỗ trợ thì 
chúng ta mới có thể tổ chức được quá trình dạy và học đạt được hiệu quả 
cao, kích thích được tư duy người học, huy động được đa số người học tham 
gia thực sự vào quá trình này, kích thích được sự tìm tòi ham học hỏi của 
người học. 
 Trong đổi mới phương pháp dạy học thì thiết bị dạy học là yếu tố 
không thể thiếu được. Vì nó đóng vai "người minh chứng khách quan" 
những vấn đề lí luận, liên kết giữa lí luận và thực tìễn. Mặt khác, TBDH là 
phương tiện thực nghiệm, trực quan, thực hành; trong khi đó bất kỳ một 
hoạt động nào cũng luôn đi liền với tư duy và tư duy luôn gắn kết với hoat 
động, vì thế TBDH sẽ tạo ra sự toàn vẹn của hoạt động nhận thức; đồng 
thời phát huy đuợc tính tích cực, chủ động và sáng tạo của người học và 
hơn nữa TBDH góp phần to lớn vào việc vận dụng và đổi mới phương pháp 
giáo dục - dạy học. 
 Thiết bị dạy học giúp người học tự khai thác và tiếp nhận tri thức một 
cách trực quan sinh động dưới sự hướng dẫn của người dạy một cách tích 
cực, kết hợp được giữa lý thuyết và thực hành. 
 Có thể nói, thiết bị dạy học chính là yếu tố ảnh hưởng nhiều nhất đến nội 
dung và việc đổi mới phương pháp dạy học, là công cụ mà giáo viên trực 
tiếp sử dụng để thực hiện hoạt động dạy của mình, thông qua đó, giúp học 
sinh, sinh viên lĩnh hội kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hoàn thiện nhân cách 
trong suốt quá trình học. 
 * Vai trò của TBDH đối với PPDH 
 - TBDH góp phần nâng cao tính trực quan cửa quá trình dạy học. Giúp 
HS nhận ra những sụ việc, hiện tượng, khái niệm một cách cụ thể hơn, dể 
dàng hơn. TBDH là nguồn tri thức với tư cách là phuơng tiện chứa đựng và 
chuyển tải thông tin hiệu quả đến HS. 
 - TBDH hướng dẫn hoạt động nhận thức của HS thông qua việc đặt 
các câu hỏi gợi mở của GV.
 - Mối quan hệ giữa PPDH với mức độ tiếp thu kiến thức, kĩ năng 
 TBDH là một trong những thành tố quan trọng của quá trình dạy học. 
TBDH không chỉ minh hoạ hoặc trực quan hoá các nội dung dạy học, mà 
còn chứa đựng nội dung dạy học. Đặc biệt, TBDH có mối quan hệ khăng 
khít với PPDH. Nội dung, phương pháp không chỉ đuợc xác định dựa vào 
mục tiêu giáo dục mà còn được xác định dựa vào thực tế TBDH mà nhà 
trường có thể có. 
 TBDH vừa mang tính độc lập, vừa phụ thuộc và tác động lẫn nhau với các 
thành tố khác của quá trình dạy học. TBDH có vị trí quan trọng đối với tất 
cả các môn học ở trường phổ thông, đặc biệt đối với các môn khoa học thực 
nghiệm như; Vật lí, Hoá học, Sinh học, Tin học và Công nghệ. Các môn 
học này đã coi thực nghiệm là phương pháp cơ bản để truyền thụ và tiếp 
thu kiến thức, tìm kiếm những nguyên lý, quá trình thông qua việc trực tiếp 
tiến hành các thí nghiệm, rèn luyện các thao tác trí tuệ. 
 TBDH tự nó là minh chứng khách quan chứa đựng nội dung dạy học, 
nó là phương tiện cho hoạt động nhận thức, là điều kiện để lực lượng giáo 
dục thực hiện chức năng và nhiệm vụ dạy học, đồng thời nó kết nối các hoạt 
động bên trong nhà trường và kết nối nhà trường với bên ngoài. 
 Tóm lại, TBDH có vị trí quan trọng trong trường phổ thông. Trong 
QTDH, TBDH chịu sự chi phối của nội dung và PPDH. Nội dung dạy học 
quy định những đặc điểm cơ bản của TBDH, TBDH lại được lựa chọn để 
đáp ứng nội dung chương trình, đồng thời cũng phải thỏa mãn các yêu cầu 
về sư phạm, kinh tế và yêu cầu về 
thẩm mỹ, sự an toàn cho GV và HS. Trong đổi mới PPDH theo hướng tích 
cực hóa hoạt động học tập của HS, bồi dưỡng năng lực thực hành để HS 
có thể tự học, tự nghiên cứu, tìm tòi, khám phá kiến thức thì TBDH giữ vai 
trò vô cùng quan trọng. 
2. Cơ sở thực tiễn 
2.1. Thuận lợi. 
 - Với điểm mới quy định trong thông tư 32 ban hành điều lệ trường 
THCS, THPT và trường phổ thông nhiều cấp học - học sinh được sử dụng 
điện thoại thông minh trong lớp học nếu giáo viên cho phép đó là bước đột 
phá, phù hợp với xu thế giáo dục hiện nay.Vì thế điều chỉnh này hữu ích để 
phát huy những nền tảng đã có sẵn của các nhà trường trong việc ứng dụng 
CNTT dạy học.Việc cho phép học sinh sử dụng smartphone hay có thể máy 
tính bảng, ipad trong giờ học-như vậy đây trở thành một dụng cụ học tập 
hữu ích, hữu dụng. Xa hơn điện thoại thông minh như “cuốn sách điện tử”, 
người học có thể truy cập, cập nhật những kiến thức mới, hơi thở của thời 
đại. Giáo viên có thể tương tác, giải đáp những thắc mắc của học sinh một 
cách nhanh chóng. 
 - Tầm quan trọng, sự hiệu quả và ảnh hưởng của việc ứng dụng công 
nghệ thông tin trong dạy học đã được khẳng định bằng thực tiễn ở nước ta 
và trở thành xu thế tất yếu trong quản lý và hỗ trợ các hoạt động dạy và học. 
Ngành Giáo dục và Đào tạo tỉnh Nghệ An nhiều năm qua đã triển khai nhiều thay mới kịp thời. Chưa kể, có nhiều máy vi tính đã được trang cấp hơn 10 
năm và được nhà trường nâng cấp theo kiểu “chắp vá” nên nhanh chóng 
xuống cấp có cấu hình thấp, chạy rất chậm, hay tắt máy giữa chừng ảnh 
hưởng đến chất lượng bài giảng của giáo viên cũng như việc học thực hành 
của học sinh. Cũng do thiếu máy nên nhóm Tin học khá “đau đầu” khi xếp 
lịch học để các tiết thực hành tin học không bị chồng chéo, trùng lặp giữa 
các lớp. Trước mắt, các giáo viên chỉ còn cách bố trí 2-3 em học trên một 
máy vi tính, hoặc một lớp chia thành hai nhóm mới có đủ máy để học. Hơn 
nữa đặc thù của môn Tin học là liên quan đến máy tính. Sau mỗi bài học 
các em cần được thực hành để hiểu rõ kiến thức và nâng cao kĩ năng. Đặc 
biệt đối với môn tin thì “Học đi đôi với hành” là cực kì cần thiết và quan 
trọng. Có học lí thuyết nhiều đến đâu, giỏi đến đâu nhưng không có máy 
tính để thực hành thì việc học chưa thực sự đạt hiệu quả. 
 - Đối với học sinh, một khó khăn nữa trở thành rào cản là có rất nhiều 
em không thạo vi tính. Các em lóng ngóng mãi mới vào được các chương 
trình cơ bản. Hóa ra, lâu nay bộ môn tin học trong trường học được dạy 
theo kiểu “cưỡi ngựa xem hoa”. Lý do, đây chỉ là môn tự chọn và là môn 
phụ nên học sinh học chỉ để đối phó. 
 - Học sinh chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc học lập trình 
nên chưa có sự say mê, hứng thú trong việc học. Các em không biết học từ 
đâu vì thế giới tin học quá đa dạng, mà nhìn công cụ nào cũng thấy lạ lẫm. 
Không chỉ với tin học, việc học rất dễ gây cảm giác nhàm chán. Bởi vậy, 
nản và bỏ cuộc là điều thường thấy nếu học sinh không xác định được mục 
tiêu rõ ràng. Chưa kể học đi học lại mà không có hiệu quả, học sinh sẽ bắt 
đầu có suy nghĩ tiêu cực về khả năng của bản thân. 
 - Việc học lập trình tương đối khô khan, giáo viên khó thiết kế bài 
giảng gây hứng thú cho học sinh. 
2.3. Sự cần thiết của việc nâng cao kỹ năng lập trình khi học môn tin 
học cho học sinh lớp 11. 
 Do yêu cầu đổi mới về phương pháp dạy học và chương trình Tin học 
phổ thông. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học đã được cụ thể hóa 
trong chỉ thị của Bộ giáo dục và đào tạo đã nêu: “ Phải phát huy tính tích 
cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc trưng của 
môn học, đặc điểm đối tượng học sinh, điều kiện của từng lớp học; bồi 
dưỡng cho học sinh phương pháp tự học, khả năng hợp tác; rèn luyện kĩ 
năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm 
vui, hứng thú và trách nhiệm học tập cho học sinh.” 
 Môn Tin học phổ thông hiện nay trong trường phổ thông thì yêu cầu 
kiến thức, kỹ năng trong phần lập trình là rất ít. Bản thân môn Tin học phổ 
thông không được coi trọng và không có trong danh sách các môn thi tốt 
nghiệp hay thi vào các trường đại học, cao đẳng. 
 Những ứng dụng của Tin học vào thực tiễn trong chương trình và 
sách giáo khoa, cũng như trong thực tế dạy học Tin học chưa được quan 
tâm một cách đúng Lớp Số Điểm 9-10 Điểm 7-8 Điểm 5-6 Điểm <5
 HS
 SL TL(%) SL TL(%) SL TL(%) SL TL(%)
 11A 47 0 0 % 15 31.9% 20 42.5% 12 25.6%
 4 
 11A 46 3 6.5% 20 43.5% 18 39.1% 5 10,9%
 5 
 11A 46 0 0% 12 26.0 19 41.3% 15 32.7%
 6 % 
 11A 46 0 0% 10 21.7% 21 45.6% 15 32.7%
 8 
II. NỘI DUNG ĐỀ TÀI 
1. Khơi gợi, tạo sự hứng thú, đam mê học lập trình cho đối tượng 
học sinh. 1.1. Thực trạng: 
 Trong thời đại công nghệ thông tin phát triển như hiện nay, học sinh 
được tiếp cận với các thiết bị công nghệ từ rất sớm, nhưng hầu như các em 
chỉ sử dụng cho hoạt động giải trí mà chưa thực sự ứng dụng vào việc hỗ 
trợ cho hoạt động học tập của cá nhân. Năm học 2022 – 2023 theo hướng 
dẫn của cán bộ chuyên trách CNTT thuộc sở GD&ĐT tỉnh Nghệ An, 
khuyến khích các trường THPT trên địa bàn tỉnh dựa trên tinh thần loại bỏ 
Pascal (một ngôn ngữ lập trình lạc hậu, không còn phổ biền, không phù 
hợp với trình độ nhận thức, tâm sinh lý của học sinh) ra khỏi chương trình 
Tin học 11, có thể lựa chọn giảng dạy các ngôn ngữ lâp trình có tính cập 
nhật, hiện đại như: Python, C, C++. Trên tinh thần đó, nhóm Tin học trường 
THPT Lê Lợi đã quyết định năm học 2022-2023, chương trình Tin học 11 
sẽ dạy NNLT Python thay thế NNLT Pascal. Đây thực sự là một thách thức 
lớn cho giáo viên và học sinh, bởi lẽ ngay từ cấp học THCS các em đã học 
và tìm hiểu về NNLT Pascal, giờ chuyển sang một NNLT Python – một 
NNLT khá mới mẻ, để các em học và làm quen với Python là một việc 
không dễ thực hiện. Mặt khác, đa số các em chưa định hướng được học lập 
trình để làm gì và nó có ứng dụng quan trọng như thế nào trong đời sống. 
Chính vì thế học sinh không có hứng thú với bộ môn Tin học 11, các em 
học đối phó, hời hợt và không có đam mê đối với môn học này. Vì vậy khi 
dạy học về lập trình giáo viên thường nghe câu “thầy (cô) ơi, học cái này 
để làm gì?”. Vì vậy, trách nhiệm của giáo viên là cho học sinh thấy được 
ý nghĩa và mục đích của việc học lập trình. Từ đó khơi dậy niềm đam mê 
lập trình ở mỗi học sinh. Khi các em đã thực sự hiểu và yêu thích bộ môn 
Tin học các em sẽ tìm thấy nhiều niềm vui, sự đam mê khi tìm hiểu và 
khám phá những điều mới mẻ nhưng đầy hấp dẫn trong bộ môn tưởng 
chừng như khô khan và trừu tượng này.