Sáng kiến kinh nghiệm Giáo dục Stem chủ đề “Nước lau sàn nhà Soda hương sả chanh vì sức khỏe cộng đồng“

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN 
 TRƯỜNG PHỔ THÔNG NĂNG KHIẾU THỂ DỤC THỂ THAO 
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
 Tên đề tài: 
 XÂY DỰNG MỘT SỐ BÀI DẠY STEM TRONG CHƯƠNG 
TRÌNH SINH HỌC 10 PHÙ HỢP VỚI HỌC SINH TRƯỜNG 
PHỔ THÔNG NĂNG KHIẾU THỂ DỤC THỂ THAO NGHỆ AN 
 MÔN/LĨNH VỰC : SINH HỌC 
 TÊN TÁC GIẢ : LÊ THỊ SON 
 TỔ BỘ MÔN : KHOA HỌC TỰ NHIÊN 
 SỐ ĐIỆN THOẠI : 0976.750.554 
 NĂM HỌC: 2022 - 2023 
 1 
 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 
 1. Lý do chọn đề tài 
 Trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018 (Chương trình GDPT 2018), 
giáo dục STEM được thực hiện lồng ghép vào các nội dung giáo dục liên quan 
và được đề cập cụ thể trong chương trình các môn học như: toán học, khoa học, 
công nghệ, tin học...... 
 Sinh học là môn khoa học, tập trung nghiên cứu các cấp tổ chức sống, mối 
quan hệ giữa các sinh vật với nhau và với môi trường. Ngoài các năng lực chung, 
dạy học Sinh học còn phát triển các năng lực đặc thù môn học, phát triển về nhận 
thức về thế giới xung quanh. Do đó, trong quá trình dạy học giáo viên cần tìm tòi 
các giải pháp tổ chức các hoạt động nhằm nâng cao hứng thú học tập, giúp học 
sinh phát triển các năng lực học tập, đồng thời nâng cao ý thức bảo vệ thiên nhiên, 
bảo vệ môi trường, nâng cao chất lượng cuộc sống. Điều đó cho thấy, vấn đề cấp 
thiết hiện nay là phải nghiên cứu và vận dụng những phương pháp dạy học mới 
để nâng cao tích cực chủ động của học sinh, tăng hứng thú học tập để mỗi giờ 
học, mỗi học sinh được học tập trong một môi trường vui vẻ, hợp tác, tự lực,... từ 
đó, các em yêu thích môn học và nâng cao chất lượng học tập. 
 Bộ Giáo dục đã có định hướng rất rõ ràng trong việc dạy học STEM. Cụ thể 
theo Luật Giáo dục số 43/2019/QH14 2019 đã đề ra rất cụ thể “Phương pháp giáo 
dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học 
sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp 
tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào 
thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học 
sinh”. Do đó, việc giảng dạy theo phương pháp STEM để cung cấp kiến thức cho 
học một cách toàn diện ở cả 4 lĩnh vực quan trọng đó là khoa học, công nghệ, kỹ 
thuật và toán học đóng vai trò thiết yếu trong quá trình phát triển năng lực sáng 
tạo, tự học, hợp tác cho các em học sinh, từ đó góp phần nâng cao chất lượng học 
tập. Phương pháp dạy học STEM mang đến rất nhiều lợi ích cho việc học tập của 
học sinh. Điểm nổi bật của phương pháp này đó chính là tất cả kiến thức ở nhiều 
lĩnh vực khác nhau đều sẽ có liên kết chặt chẽ với nhau và có mối liên hệ với thực 
tiễn. Cũng chính vì thế mà STEM đã được đánh giá là một trong những xu hướng 
giáo dục phổ biến trong tương lai. Việc dạy học theo STEM không chỉ đơn thuần 
là tạo ra kiến thức, cung cấp kiến thức một cách toàn diện cho học sinh mà còn 
phải nâng cao các kỹ năng cần thiết cho học sinh, giúp học sinh có thể đáp ứng 
mọi yêu cầu của môn học. 
 Việc tổ chức tổ chức hoạt động trải nghiệm theo định hướng giáo dục STEM 
có vai trò vô cùng quan trọng đối với việc giảng dạy và học tập. Phương pháp này 
giúp các em học sinh có thể dễ dàng liên kết các kiến thức về toán học, công nghệ 
và khoa học để áp dụng vào thực tiễn cuộc sống. Mục tiêu cốt lõi của phương 
 3 
phổ thông, đặc biệt là học sinh lớp 10. 
 + Nghiên cứu về nội dung kiến thức trong chương trình Sinh học 10. 
 - Phương pháp nghiên cứu thực tế: 
 + Phương pháp quan sát: Quan sát thái độ học tập của các em học sinh trong 
tiết Sinh học, quan sát cách giảng dạy của các giáo viên khác để học hỏi, rút kinh 
nghiệm. 
 + Phương pháp điều tra: Phỏng vấn các học sinh về mong muốn và hứng thú 
trong môn Sinh học, trao đổi kinh nghiệm về phương pháp giảng dạy với các giáo 
viên khác. 
 + Phương pháp đàm thoại: Trao đổi với học sinh và các giáo viên đồng nghiệp 
về những thuận lợi và khó khăn khi dạy chương trình Sinh học lớp 10. 
 + Phương pháp phân tích: Dựa vào phần thể hiện của học sinh trên lớp và các 
bài kiểm tra để phân tích đánh giá kết quả học Sinh học của học sinh, hiệu quả 
công tác giảng dạy của giáo viên. 
 + Phương pháp tổng hợp: Tổng hợp thông tin từ các phương pháp quan sát, 
điều tra, đàm thoại, phân tích để rút ra kết luận tìm kiếm giải pháp. 
 5. Tính mới của đề tài 
 Phương pháp dạy học theo định hướng STEM trong Sinh học 10 đối với học 
sinh Trường Phổ Thông Năng Khiếu Thể Dục Thể Thao giúp học sinh phát triển 
một cách toàn diện, tạo ra một môi trường học tập năng động, thoải mái và sáng 
tạo. Từ đó, các em học sinh trở nên tích cực, chủ động hơn trong quá trình học tập 
và thông qua đó nâng cao kết quả học tập của các em. 
 - Giải pháp mang tính mới so với giải pháp cũ cụ thể: 
 Giải pháp này mang đến một cách tiếp cận kiến thức liên ngành trong quá 
trình học, lồng ghép những kiến thức đa dạng lĩnh vực vào các hoạt động của học 
sinh. Nhờ đó, học sinh sẽ có một cái nhìn vừa đa chiều lại vừa mang tính ứng 
dụng cao trong cuộc sống. 
 Các hoạt động được lồng ghép cùng với dạy học STEM luôn dựa vào những 
bài học trong chương trình giảng dạy và thực tiễn. Nhờ vậy, các em học sinh sẽ 
cảm thấy thoải mái hơn. Những chủ đề học tập cũng rất đa dạng, không chỉ về 
toán học, kỹ thuật và còn có cả khoa học. Với phương pháp này, học sinh có thể 
vận dụng được óc sáng tạo trong nhiều vấn đề khác nhau. 
 Giáo viên có thể giúp học sinh từng bước một khám phá nhiều kiến thức mới 
dựa vào những kiến thức học sinh đã được biết trước đó thông qua các hoạt động 
trải nghiệm thực tế. 
 Giáo viên biết cách phân loại đối tượng học sinh trong lớp học, khoanh nhóm 
 5 
 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 
 1. Cơ sở lý luận 
 1.1. Khái niệm phương pháp dạy học STEM 
 STEM là viết tắt của khoa học (Science), công nghệ (Technology), kỹ thuật 
(Engineering), toán học (Mathematics). Bản chất của biện pháp giáo dục STEM 
đó chính là cung cấp kiến thức và kỹ năng đa lĩnh vực từ khoa học, công nghệ, kỹ 
thuật đến toán học cho các em học sinh. Các kiến thức này sẽ có sự liên kết mật 
thiết với nhau, được lồng ghép vào nhau để giúp học sinh có thể hiểu được các 
nguyên lý hoạt động cũng như có thể biết cách thực hành để tạo ra các sản phẩm 
trong thực tiễn. 
 Đối với phương pháp giảng dạy STEM, những kiến thức đa lĩnh vực không 
chỉ đơn thuần được truyền tải đến học sinh bằng những cách thông thường mà nó 
được vận dụng trực tiếp vào các hoạt động thực tiễn, giúp giải quyết được các tình 
huống trong cuộc sống. Do đó, giáo dục STEM mang lại rất nhiều lợi ích cho học 
sinh. Việc giảng dạy cách này giúp quá trình học tập của các em học sinh trở nên 
thú vị, thoải mái hơn, tạo động lực kích thích sự hứng thú trong việc học. Bên 
cạnh đó, phương pháp này còn góp phần tạo nên sự gắn kết giữa nhà trường với 
cộng đồng, tuyên truyền được các vấn đề mang tính toàn cầu như hiệu ứng nhà 
kính, ô nhiễm môi trường,... Chính sự gắn kết này sẽ tạo nên sự đa dạng trong 
công tác giáo dục, mở ra một hệ sinh thái mới, giúp nuôi dưỡng thế hệ trẻ có đầy 
đủ kiến thức và kỹ năng cần thiết. Đặc điểm nổi bật của giáo dục STEM đó chính 
là tích hợp liên môn và hoạt động thực hành gắn liền với lý thuyết. Với phương 
pháp dạy học này có thể giúp học sinh nâng cao khả năng tư duy, khả năng sáng 
tạo, chế tạo nên các sản phẩm đơn giản có ích cho cuộc sống thực tiễn. 
 Do giáo dục STEM là phương pháp hướng đến sự phát triển toàn diện cho học 
sinh nên khi áp dụng phương pháp này các em cần phải đạt được đầy các kỹ năng: 
 - Kỹ năng khoa học: Các em học sinh cần phải tiếp thu và trang bị cho mình 
những kiến thức về các khái niệm, nguyên lý của các định luật cũng như cơ sở lý 
thuyết của khoa học. Thông qua đó, học sinh có thể dễ dàng liên kết những kiến 
thức lý thuyết vào thực tiễn để giải quyết các vấn đề trong cuộc sống. 
 - Kỹ năng công nghệ: Công nghệ là kỹ năng vô cùng quan trọng mà tất cả các 
em học sinh đều cần phải trang bị cho mình để có thể hoàn thành việc học tập tốt 
hơn. Do đó học sinh cần phải rèn luyện được khả năng sử dụng công nghệ, hiểu 
biết về công nghệ để vận dụng chúng vào các trường hợp thực tế trong cuộc sống. 
 - Kỹ năng kỹ thuật: Học sinh phải hiểu được cách sản xuất và quy trình để tạo 
ra một món đồ nào đó. Các em cần trau dồi khả năng phân tích, tổng hợp kiến 
thức để được cách làm sao cân bằng tất cả các yếu tố với nhau. Bên cạnh đó, học 
sinh cũng cần phải rèn luyện khả năng nhìn nhận nhu cầu của xã hội đối với các 
 7 
liên hệ với kiến thức thực tiễn một cách dễ dàng hơn. Đồng thời, việc áp dụng 
giáo dục STEM vào giảng dạy Sinh học 10 cũng là công cụ giúp học sinh tiếp thu 
kiến nhanh chóng và hiệu quả. 
 2.2. Một số lưu ý và nguyên tắc khi vận dụng phương pháp STEM vào 
môn Sinh học 10 
 Khi vận dụng phương pháp STEM vào môn Sinh học 10 cần có một số lưu ý 
và nguyên tắc sau: 
 - Giáo viên cần có sự kiên trì trong việc nghiên cứu và tìm tòi học hỏi các biện 
pháp sáng tạo mới trong việc giảng dạy cho học sinh. 
 - Lựa chọn cho các em học sinh những nội dung hoạt động theo phương pháp 
STEM thích hợp hợp với từng nhu cầu khám phá và nhận thức của môn Sinh học. 
 - Tuyên truyền đến các bậc phụ huynh về phương pháp giáo dục và những 
chương trình giáo dục mới mà nhà trường đã áp dụng để sự đồng hỗ trợ và hỗ trợ 
trong việc rèn luyện đa dạng các lĩnh vực cho các em học sinh. 
 - Cần phải có nhiều thời gian để nghiên cứu và lên kế hoạch cho các hoạt động phù 
hợp theo từng thời điểm khác nhau nhằm phát huy tốt nhất hiệu quả của hoạt động. 
 - Ban giám hiệu nhà trường, các tổ chức, ban ngành chính quyền địa phương 
cần có sự quan tâm, tạo điều kiện về cơ sở vật chất và tinh thần để việc tổ chức 
các hoạt động học tập thực tiễn có thể diễn ra một cách dễ dàng và hiệu quả hơn. 
 2.3. Thực trạng công tác ứng dụng phương pháp dạy học STEM vào môn 
Sinh học 10 tại đơn vị 
 Năm học 2022 - 2023 tôi được phân công giảng dạy tại 3 lớp 10A, 10B, 10C 
Trường Phổ Thông Năng Khiếu Thể Dục Thể Thao Nghệ An với tổng sĩ số 82 
học sinh. Theo Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT 
đã khẳng định mục tiêu tổng quát đổi mới là “Phát triển toàn diện và phát huy tối 
đa tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân”. Chính vì vậy mà những năm 
gần đây nhà trường luôn không ngừng cải tiến và đổi mới phương pháp giảng dạy 
để hướng tới mục tiêu phát triển toàn diện cho học sinh. Việc đưa giáo dục STEM 
vào dạy học sẽ đem lại hiệu quả theo yêu cầu đã đề ra. 
 Nhà trường cần thường xuyên tăng cường và bổ sung các dụng cụ cũng như 
các thiết bị hỗ trợ việc giảng dạy, xây dựng một môi trường học tập thoải mái, vui 
vẻ cho các em học sinh. Đội ngũ giáo viên cũng cần thường xuyên nghiên cứu, 
xây dựng các hoạt động trải nghiệm phù hợp với từng đối tượng học sinh khác 
nhau. 
 Tuy nhiên, công tác giảng dạy vẫn chủ yếu tập trung vào các hoạt động đơn 
giản với những mục đích nhất định để mang đến cho các em học sinh một kiến 
thức nào đó, chưa mở rộng ra để có thể liên hệ được nhiều kiến thức và kỹ năng 
 9 
 tham gia khảo sát 
 1 Thường xuyên áp dụng 0/13 0% 
 2 Ít áp dụng 7/13 53,8 % 
 3 Không áp dụng 6/13 46,2% 
 Kết quả trong bảng khảo sát trên cho thấy các giáo viên rất ít khi ứng dụng 
STEM vào quá trình giảng dạy. Cụ thể, mức độ thường xuyên áp dụng có tỷ lệ là 
0%, mức độ ít áp dụng chỉ đạt tỷ lệ 53,8% và đặc biệt số lượng giáo viên không 
áp dụng phương pháp dạy học STEM rất cao, lên đến 46,2%. Chính điều này càng 
khiến cho tôi có thêm động lực để nghiên cứu và tìm ra các phương pháp hoàn 
thiện sáng kiến kinh nghiệm của mình để nâng cao chất lượng giảng dạy cũng như 
nâng cao hiệu quả học tập. 
 * Thuận lợi 
 Được sự quan tâm và chỉ đạo của các cấp lãnh đạo, các ban ngành nên trường 
đã trang bị được những cơ sở vật chất thiết bị ty vi, máy chiếu để phục vụ cho 
công tác dạy và học tại trường. Phòng học cũng được bố trí thoáng mát, sạch sẽ, 
nên rất dễ dàng trong việc thực hiện các hoạt động học tập. 
 Bản thân là một giáo tâm huyết, nhiệt tình, năng động bám lớp, yêu nghề, luôn 
đồng hành cùng học sinh như một người bạn và một người thân trong gia đình. Hơn 
nữa, tôi luôn trau dồi năng lực chuyên môn nghiệp vụ vững vàng có thể đảm bảo 
truyền đạt kiến thức cho các em học sinh một cách tốt nhất và hiệu quả nhất. 
 Đại đa số phụ huynh luôn nhiệt tình, cùng phối hợp với nhà trường cũng như 
giáo viên trong công tác giáo dục các em học sinh. Tích cực cùng nhà trường cải 
tạo môi trường giáo dục nhà trường để phục vụ cho con em mình học tập hiệu quả 
hơn. 
 * Khó khăn 
 Phương pháp STEM còn khá mới mẻ đối với một số giáo viên. Nhiều giáo 
viên vẫn chưa thật sự hiểu rõ về phương pháp này, chưa biết cách thực hiện sao 
cho hiệu quả. Do đó quá trình áp dụng dụng phương pháp dạy học này vào công 
tác giảng dạy còn gặp phải khá nhiều khó khăn. 
 Là người trực tiếp tiếp xúc với học sinh mỗi ngày tôi nhận thấy được nhiều 
vấn đề ở các em đó là chưa đủ kiến thức cơ bản ở các lĩnh vực quan trọng trong 
cuộc sống. Hơn nữa, khả năng giao tiếp và khả năng ghi nhớ kiến thức của các 
các em cũng khá kém. Chính vì vậy, việc áp dụng phương pháp STEM vào các 
hoạt động học của học sinh là điều vô cùng cần thiết để giúp các em có sự phát 
triển tốt nhất. 
3. Giải pháp thực hiện 
 11 
 Bước 7: Rút kinh nghiệm, điều chỉnh sau bài dạy. 
 Sau mỗi bài dạy giáo viên cần phải tiến hành rút kinh nghiệm và điều chỉnh 
cho các em học sinh. Điều này nhằm giúp học sinh ghi nhớ kiến thức và biết được 
những lỗi sai của mình. 
 3.2. Thực nghiệm sư phạm 
 Trong khuôn khổ bài báo cáo này, tôi sẽ trình bày chi tiết về quy trình vận 
dụng giáo dục STEM dựa trên kiến thức nền của “Bài 2: Các phương pháp 
nghiên cứu và học tập môn sinh học” và “Bài 7: Tế bào nhân sơ và tế bào nhân 
thực” để có thể làm rõ được cách thức vận dụng và lợi ích của giáo dục STEM 
vào môn Sinh học lớp 10. 
 3.2.1. Xây dựng kế hoạch bài dạy Stem dựa trên kiến thức nền Bài 2: Các 
phương pháp nghiên cứu và học tập môn sinh học 
 Mục tiêu 
 Giải pháp được thực hiện nhằm giúp các em học sinh có được kiến thức và 
trải nghiệm thực tế ở các môn khác nhau, tạo điều kiện để học sinh phát triển toàn 
diện. Đồng thời, góp phần tạo nên một lớp học thoải mái, năng động, giúp học 
sinh phát triển tư duy và khả năng sáng tạo của mình. 
 Nội dung và cách thực hiện 
 Để tiến hành vận dụng phương pháp dạy học STEM vào giảng dạy Bài 2: Các 
phương pháp nghiên cứu và học tập môn sinh học tôi đã thực hiện các bước dưới đây: 
 Bước 1: Lựa chọn kiến thức nền “Các phương pháp nghiên cứu và học 
tập môn Sinh học” 
 Thông qua bài học “Các phương pháp nghiên cứu và học tập môn Sinh học” 
sẽ giúp các em học sinh có thể: 
 Tiếp thu thêm kiến thức và trải nghiệm thực tế ở các môn học khác nhau để từ đó 
có thể sáng tạo cách học môn Sinh học phù hợp nhất, mang lại hiệu quả tốt nhất. 
 Thông qua hoạt động này học sinh có thể biết cách học Sinh học hiệu quả hơn. 
 Trình bày và vận dụng được một số phương pháp nghiên cứu sinh học: phương 
pháp quan sát, phương pháp làm việc trong phòng thí nghiệm, phương pháp thực 
nghiệm khoa học. Nêu được một số vật liệu, thiết bị nghiên cứu và học tập môn 
Sinh học. 
 Trình bày và vận dụng được các kỹ năng trong tiến trình nghiên cứu khoa học: 
quan sát, đặt câu hỏi, xây dựng giả thuyết, thiết kế và tiến hành thí nghiệm, điều 
tra và khảo sát thực địa, làm báo cáo kết quả nghiên cứu. 
 Bước 2: Xác định các nội dung tích hợp của môn Toán, Kĩ thuật, Công 
nghệ vào bài học 
 13 
 Các em học sinh thực hành ủ giá 
Quan sát, theo dõi sự phát triển trong suốt quá trình thực hiện