Sáng kiến kinh nghiệm Định hướng khám phá, khai thác và ứng dụng trong thực tiễn kết hợp ứng dụng CNTT khi dạy nghiên cứu bài học “Liên kết ion“ Hoá học 10. Nhằm phát triển năng lực cho học sinh THPT

 SỞ GD&ĐT NGHỆ AN 
 TRƯỜNG THPT ĐÔ LƯƠNG 2 
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
 TÊN ĐỀ TÀI: 
 ĐỊNH HƯỚNG KHÁM PHÁ KHAI THÁC VÀ ỨNG DỤNG 
TRONG THỰC TIỄN KẾT HỢP ỨNG DỤNG CNTT KHI DẠY 
 NGHIÊN CỨU BÀI HỌC “LIÊN KẾT ION” HOÁ HỌC 10. 
 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH THPT 
 LĨNH VỰC: HOÁ HỌC 
 Tác giả: Hoàng Thị Thu Hà 
 Tổ CM môn: Khoa học tự nhiên 
 Năm thực hiện: 2022 - 2023 
 Số điện thoại: 0392899921 
 Nghệ An, tháng 04 năm 2023
 2 3 
 PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ 
 1. Lý do chọn đề tài 
 Sự phát triển nhanh chóng và vượt bậc của khoa học công nghệ, đặc biệt là 
Công nghệ truyền thông và thông tin (CNTT), đồng hành với khám phá, khai thác 
và ứng dụng trong thực tiễn, đã đặt ra cho giáo dục nhiều yêu cầu cấp bách. Đó là, 
giáo dục phải trang bị cho người học khả năng học tập suốt đời mà kỹ năng tìm kiếm 
thông tin, tư duy sáng tạo, phát triển năng lực cho học sinh và giải quyết vấn đề là 
cần thiết nhất trong thời đại số. Đây là một trong các lựa chọn ưu tiên hầu hết hệ 
thống giáo dục Việt Nam nói riêng và hệ thống giáo dục trên thế giới nói chung. 
 Trong chương trình giáo dục, trước sự nghiệp đổi mới toàn diện của đất nước, 
nền giáo dục nước nhà đang đóng vai trò chức năng rất quan trọng, nhằm hoạt động 
“ nâng cao sức mạnh trí tuệ cho thế hệ trẻ, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài ” để 
hoàn thành tốt công cuộc công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước, đưa nước ta tiến 
kịp và hội nhập với các nước trong khu vực nói riêng và toàn cầu nói chung. Từ thực 
tế đó đặt ra cho nghành giáo dục và đào tạo không những có nhiệm vụ đào tạo toàn 
diện cho thế hệ trẻ mà phải có chức năng phát hiện, bồi dưỡng tri thức năng khiếu 
cho học sinh nhằm đào tạo các em trở thành những nhà khoa học mũi nhọn trong 
từng lĩnh vực, nhiệm vụ cấp thiết trong công tác giáo dục là định hướng, khám phá 
và khai thác trong thực tiễn thông qua dạy học phổ thông, qua môn hóa học là nhóm 
môn khoa học tự nhiên được học sinh lựa chọn theo định hướng nghề nghiệp, sở 
thích và năng lực của bản thân, khi áp dụng vào thực tế, tiếp cận thực tiễn qua ứng 
dụng thực hành, qua người tổ chức là giáo viên với vai trò hoạt động của học sinh, 
nhằm phát hiện vấn đề nghiên cứu, chú trọng phát triển kĩ năng, hình thành năng 
lực, mở rộng hệ tư duy, chiếm lĩnh kiến thức và phẩm chất của học sinh, nhằm đáp 
ứng yêu cầu mới, chủ động tích cực phát triển. 
 Trong các phương pháp dạy học đều là những hoạt động tích cực được sử dụng 
hiệu quả giúp môn hoá học giải quyết năng lực sở trường của trò. Hiện nay chương 
trình hoá học phổ thông giáo dục theo định hướng khám phá, khai thác và ứng dụng 
trong thực tiễn kết hợp ứng dụng CNTT, qua hoạt động thực hành, “bàn tay nặn bột” 
– giúp hình thành kiến thức.“dạy học dự án” – rèn luyện kĩ năng giải quyết một vấn 
đề trong thực tiễn. “nghiên cứu khoa học” – rèn luyện tư duy. ‘‘ứng dụng CNTT 
trong giáo dục’’– tạo tính thống nhất chuyên nghiệp và có hiệu quả là vấn đề đang 
được quan tâm hàng đầu trong các môn học, nhất là môn Hoá học, góp phần thúc 
đẩy giáo dục theo xu hướng tất yếu, trong giai đoạn phát triển hiện đại 
 Tuy nhiên trong trường THPT hiện nay việc định hướng khám phá, khai thác 
và ứng dụng trong thực tiễn kết hợp ứng dụng CNTT thông qua dạy học, nhằm phát 
triển năng lực và tự chủ cho học sinh đã và đang làm thay đổi phương pháp học, cách 
kiểm tra đánh giá học sinh theo hướng thiết thực phù hợp, chính xác, tạo ra một thế 
hệ học sinh có năng lực nhanh nhạy hơn, hướng tới cách học và tự học, năng lực hợp 
tác, năng lực tìm kiếm và xử lí thông tin, kỹ năng tìm kiếm thông tin, tư duy sáng 
tạo và giải quyết vấn đề đặc biệt năng lực sáng tạo, vận dụng kiến thức vào thực tiễn 
“ nghiên cứu khoa học “ theo dự án trong đời sống, yêu cầu cao mở rộng tư duy, sáng 
tạo thì giáo dục định hướng khám phá, khai thác và ứng dụng trong thực tiễn kết hợp 
ứng dụng CNTT khi dạy nghiên cứu bài học " Liên kết ion " Hoá học 10. Nhằm phát 
triển năng lực cho học sinh THPT, đa dạng về mức độ đối tượng, trình độ. Học sinh khai thác trong thực tiễn thông qua nghiên cứu bài học “Liên kết ion” hoá học 10 
THPT 
 - Thiết kế mẫu giáo án dạy học theo định hướng quá trình khám phá và khai 
thác trong thực tiễn thông qua dạy nghiên cứu bài học " Liên kết ion " Hoá học 10. 
Nhằm phát triển năng lực cho học sinh THPT. 
 4. Khách thể đối tượng nghiên cứu 
 - Đối tượng nghiên cứu: Bài học theo định hướng khám phá và khai thác trong 
thực tiễn kết hợp ứng dụng CNTT khi dạy nghiên cứu bài học " Liên kết ion " Hoá 
học 10. Nhằm phát triển năng lực cho học sinh THPT. 
 - Khách thể nghiên cứu: Đề tài chủ yếu nghiên cứu ứng dụng dạy học kết hợp 
ứng dụng CNTT khi dạy nghiên cứu bài học " Liên kết ion " Hoá học 10. Nhằm phát 
triển năng lực cho học sinh THPT, thực hiện với học sinh khối lớp 10 THPT. 
 5. Phạm vi nghiên cứu 
 Nội dung nghiên cứu: 
 - Không gian nghiên cứu: Trường THPT tỉnh Nghệ An, có sự phối hợp với một 
số giáo viên trường THPT, phủ trên cùng địa bàn, với đối tượng là học sinh khối 10. 
 - Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 11 năm 2021 đến tháng 4 năm 
 2023 6. Phương pháp nghiên cứu 
 - Phương pháp nghiên cứu lý luận: Đọc và nghiên cứu các tài liệu có liên quan 
đến đề tài; các năng lực học sinh đạt được thông qua dạy học, định hướng quá khám 
phá và khai thác trong thực tiễn kết hợp ứng dụng CNTT hoá học 10 THPT 
 - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Quan sát, dự giờ, trao đổi với giáo viên và 
học sinh. Kết hợp kinh nghiệm thực tiễn, khảo sát tình hình phám phá khai thác thực 
tiễn 
 7. Giả thuyết khoa học 
 Trong quá trình dạy học, giáo viên xây dựng nghiên cứu bài học " Liên kết ion 
" Hoá học 10 THPT, theo định hướng khám phá và khai thác trong thực tiễn kết hợp 
ứng dụng CNTT, nhằm phát triển năng lực cho học sinh 
 8. Những đóng góp của đề tài 
- Về mặt lý luận: Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận về thiết kế về tổ chức các hoạt 
động dạy học “Định hướng khám phá, khai thác và ứng dụng trong thực tiễn kết 
 hợp ứng dụng CNTT khi dạy nghiên cứu bài học " Liên kết ion " 
 6 
Hoá học 10. Nhằm phát triển năng lực cho học sinh THPT”. 
 - Về mặt thực tiễn: Cung cấp những giá trị cụ thể về mức độ thành công tổ 
chức hoạt động trải nghiệm, xây dựng được dự án học tập vào bài học theo “Định 
hướng khám phá, khai thác và ứng dụng trong thực tiễn kết hợp ứng dụng 
CNTT khi dạy nghiên cứu bài học " Liên kết ion " Hoá học 10. Nhằm phát triển 
năng lực cho học sinh THPT”. trong thực tiễn kết hợp ứng dụng CNTT khi dạy nghiên cứu bài học " Liên kết 
ion " Hoá học 10. Nhằm phát triển năng lực cho học sinh THPT”. 
 1.2. Bài học khám phá và khai thác trong thực tiễn kết hợp CNTT 
 1.2.1. Tiêu chí xây dựng bài học khám phá, khai thác trong thực tiễn kết 
hợp CNTT: 
 TC 1. Bài học khám phá khai thác và ứng dụng trong thực tiễn kết hợp ứng 
dụng CNTT tập trung vào các vấn đề thực tiễn, hoạt động trải nghiệm. 
 TC 2. Bài học khám phá và khai thác và ứng dụng trong thực tiễn kết hợp ứng 
dụng CNTT có cấu trúc theo quy trình kĩ thuật. 
 TC 3. khám phá và khai thác và ứng dụng trong thực tiễn kết hợp ứng dụng 
CNTT dẫn dắt học sinh đến với hoạt động trải nghiệm tìm tòi kiến thức đi đôi với 
chiếm lĩnh kiến thức, định hướng trải nghiệm và sản phẩm thu được. 
 TC 4. Bài học khám phá, khai thác và ứng dụng trong thực tiễn kết hợp ứng 
dụng CNTT nhằm lôi cuốn học sinh vào hoạt động nhóm, đam mê nghiên cứu, áp 
dụng cho lộ trình trong tương lai. 
 TC 5. Bài học khám phá và khai thác và ứng dụng trong thực tiễn kết hợp ứng 
dụng CNTT nội dung chủ yếu áp dụng giáo dục mới hướng đến kinh tế tri thức khoa 
học với liên môn 
 TC 6. Tiến trình bài học khám phá và khai thác và ứng dụng trong thực tiễn kết 
hợp ứng dụng CNTT là một bài học đáng giá cần thiết trong học tập trải nghiệm, 
tích hợp: Gắn kết (Engage), Khảo sát (Explore), Giải thích (Explain), Áp dụng cụ 
thể (Elaborate), Đánh giá (Evaluate), khoa học (Science), Kỹ Thuật (Engineering) 
và Toán Học (Math). 
 1.2.2. Quy trinh xây dựng bài học khám phá, khai thác trong thực tiễn kết 
hợp CNTT: 
 - Lựa chọn chủ đề bài học: Dựa vào nội dung kiến thức, chương trình môn học, 
gắn liền quá trình kiến thức có trong tự nhiên và sử dụng của kiến thức đó cho hoạt 
động trải nghiệm... để lựa chọn nghiên cứu bài học. 
 - Xác định vấn đề cần giải quyết: Chọn bài học xong, xác định vấn đề cần nghiên 
cứu, thích hợp để học sinh trải nghiệm và giao cho các nhóm học sinh thực hiện đưa 
vào ứng dụng trải nghiệm, thành công, cho sản phẩm như ý. Đồng thời học sinh phải 
vận dụng kiến thức, kỹ năng đa dạng đã biết để xây dựng bài học vào ứng dụng. 
 - Xây dựng tiêu chí, giải pháp giải quyết vấn đề: Cần xác định rõ tiêu chí và 
có giải pháp. 
 - Thiết kế lộ trinh tổ chức dạy học: Các hoạt động học, trải nghiệm và ứng dụng 
CNTT được thiết kế rõ ràng về cả nội dung lẫn mục đích, mà học sinh phải hoàn 
thành sản phẩm. Mọi hoạt động học được tổ chức cả trong và ngoài lớp học (ở trường 
và ngoài cộng đồng). 
 9 
 1.2.3. Tiến trinh tổ chức hoạt động dạy học khám phá, khai thác trong thực 
tiễn kết hợp CNTT - phương pháp dạy học khám phá và khai thác trong thực tiễn được vận 
dụng, làm hứng thú hơn trong việc học của các em, tạo điều kiện để có thể tự HS 
khám phá và lĩnh hội tri thức mới theo nhiều hướng khác nhau chứ không phụ 
thuộc vào sách giáo khoa và giáo viên. 
 b. Hạn chế 
 Khả năng tiếp cận với chương trinh đổi mới phương pháp khám phá và khai và 
ứng dụng trong thực tiễn kết hợp ứng dụng CNTT khi dạy nghiên cứu bài học. Ở 
các trường không đồng đều, nhiều GV chưa thực hiện đổi mới phương pháp giáo 
dục, hoặc chưa quan tam đến quá trình đổi mới của bộ giáo dục. 
 Các GV chỉ chú trọng việc rèn luyện các dạng bài tập để luyện thi đại học, 
hoặc để vượt qua các ki thi cho HS. Kiến thức thực tiễn bị lãng quên không được áp 
dụng trong thực tiễn, trong cuộc cách mạng 4.0. Vì vậy, tôi vận dụng dạy học theo : 
“Định hướng khám phá, khai thác và ứng dụng trong thực tiễn kết hợp ứng dụng 
CNTT khi dạy nghiên cứu bài học " Liên kết ion " Hoá học 10. Nhằm phát triển 
năng lực cho học sinh THPT”. Với mong muốn góp phần thực hiện việc đổi mới 
phương pháp dạy học, đáp ứng yêu cầu của xã hội ngày nay.
 11 
 CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO 
ĐỊNH HƯỚNG GIÁO DỤC KHÁM PHÁ, KHAI THÁC VÀ ỨNG DỤNG 
TRONG THỰC TIỄN KẾT HỢP CNTT 
 1. Nội dung tiến hành trong dạy học khám phá và khai thác trong thực trong chương trình hóa học lớp 10 THPT” 
 2. Các dự án tham khảo thiết kế bài học khám phá và khai thác trong 
thực tiễn kết hợp CNTT trong chương trinh hoa học lớp 10 THPT 
 Với chương trinh hoa học 10, có thể tiến hành các hoạt động trải nghiệm theo 
 dạy học khám phá và khai thác trong thực tiễn kết hợp CNTT như: Dự án 1: 
 Dự án nuôi tinh thể phèn chua 
 Dự án 2: Dự án nuôi tinh thể bằng muối ăn 
 Dự án 3: Dự án nuôi tinh thể phèn chua đồng sulfat 
 3. Giáo án dạy học theo “Định hướng khám phá, khai thác và ứng dụng 
trong thực tiễn kết hợp ứng dụng CNTT khi dạy nghiên cứu bài học " Liên kết 
ion " Hoá học 10. Nhằm phát triển năng lực cho học sinh THPT 
 * Nhiệm vụ chung sản phẩm của dự án: nuôi tinh thể phèn chua, tinh thể bằng 
muối ăn, tinh thể phèn chua đồng sulfat từ " Liên kết ion " Hoá học 10 THPT 
 3.1. Kế hoạch bài dạy: Bài học theo “Định hướng khám phá, khai thác và 
ứng dụng trong thực tiễn kết hợp ứng dụng CNTT khi dạy nghiên cứu bài học 
" Liên kết ion " Hoá học 10. Nhằm phát triển năng lực cho học sinh THPT 
 3.1.1. Ý tưởng 
 Tinh thể là sự sắp xếp đặc biệt của các nguyên tử, ion hoặc phân tử có ảnh 
hưởng nhiễu xạ chủ yếu như muối ăn, đường, tuyết hay một số kim loại. Cấu trúc 
tinh thể là cấu trúc có tính tuần hoàn (cấu trúc trật tự kéo dài), do đó tính chất vật lý 
của các tinh thể có thể không đối xứng theo các hướng trong không gian. 
 Trong tự nhiên, các vật thể rắn hầu hết đều có cấu trúc tinh thế, phi vật chất vẫn 
có thể chuyển thành tinh thể nếu gặp điều kiện thích hợp vì tinh thể tạo thành nhờ 
quá trình kết tinh. 
 Tinh thể chia ra làm 2 loại gồm tinh thể tự nhiên và tinh thể nhân tạo 
 - Tinh thể tự nhiên là các khoáng vật có sẵn trong tự nhiên, được hình thành 
sau quá trình địa chất lâu dài, góp phần tạo nên đá tự nhiên. 
 - Tinh thể nhân tạo là các tinh thể được tạo ra trong phòng thí nghiệm dựa 
trên sự kết tinh dưới nhiệt độ, áp suất, tạp chất,cụ thể. 
 Thông qua chủ đề này học sinh được tìm hiểu về cách nuôi tinh thể phèn 
 chua 3.1.2. Mục tiêu
 13 
 a. kiến thức 
 Sau khi nghiên cứu bài, học sinh có khả năng: 
 - Trình bày được các tính chất hóa học cơ bản của KAl(SO4)2.12H2O hoặc 
K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O, muối (NaCl), CuSO4. 
 - Vận dụng được những kiến thức đã học về KAl(SO4)2.12H2O hoặc 
K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O. để tự nuôi được tinh thể KAl(SO4)2.12H2O hoặc 
K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O, muối (NaCl), CuSO4 + Năng lực nhận thức hoá học 
 + Năng lực tìm hiểu thế giới tự nhiên dưới góc độ hoá học 
 + Năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng dưới góc độ hoá học 
 c. Phẩm chất 
 - Có niềm say mê, hứng thú với việc khám phá và học tập môn Hóa 
 học 3.1.3. Dự kiến hoạt động 
 3.1.3 .1. Hoạt động ứng dụng trải nghiệm 
 Nội dung 1: Cấu trúc phân loại liên kết ion 
 Nội dung 2: Tìm hiểu tính chất vật lí, trạng thái tự nhiên của phèn chua 
(Potassium alum): KAl(SO4)2.12H2O hoặc K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O, muối ăn 
(Sodium choloride): NaCl, Copper (II) Sulfate: CuSO4 
 Nội dung 3: Nghiên cứu tính chất hoá học của phèn chua (Potassium alum): 
KAl(SO4)2.12H2O hoặc K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O, muối ăn (Sodium choloride): 
NaCl, Copper (II) Sulfate: CuSO4 
 Nội dung 4: Trải nghiệm nuôi tinh thể phèn chua (Potassium alum): 
KAl(SO4)2.12H2O hoặc K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O, muối ăn (Sodium choloride): 
NaCl, Copper (II) Sulfate: CuSO4 
 Trải nghiệm tại cơ sở sản xuất ở địa phương và ứng dụng thực tiễn phèn 
chua (Potassium alum): KAl(SO4)2.12H2O hoặc K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O, muối ăn 
(Sodium choloride): NaCl, Copper (II) Sulfate: CuSO4 
 3.1.3.2. Ý tưởng kế hoạch dạy học, thời gian thực hiện dự án 
 * Kế hoạch dạy học “Định hướng khám phá, khai thác và ứng dụng trong 
thực tiễn kết hợp ứng dụng CNTT khi dạy nghiên cứu bài học " Liên kết ion " 
Hoá học 10. Nhằm phát triển năng lực cho học sinh THPT 
 XÂY DỰNG NGHIÊN CỨU BÀI DẠY 
 Bước 1: Xác định nghiên cứu bài dạy: LIÊN KẾT ION 
 Xây dựng chuyên đề với lý do:
 15 
 + Hệ thống lại nội dung giảng dạy vì sách giáo khoa kiến thức có sự thay đổi 
và mới 
 + Xây dựng chủ đề vì muốn sắp xếp lại chương trình nhằm thuận lợi cho 
giảng dạy 
 + Xây dựng chủ đề nhằm đạt được tính chủ động trong giảng dạy 
 Bước 2: Xác định chuẩn kiến thức, năng lực, phẩm chất và định hướng 
năng lực cần hình thành 
 Bước 3: Xây dựng nội dung nghiên cứu bài dạy 
 Nội dung 1: Ion và sự hình thành liên kết ion tinh thể 
 NaCl là đại 
 diện 
 cho các 
 tinh thể 
 ion. Các 
 hợp chất 
 ion đều 
 tồn tại 
 dạng tinh 
 thể, trong 
 đó các ion 
 dương và 
 ion được bố 
 trí xen kẽ 
 một cách 
 luân phiên, 
 đều đặn. về 
 mặt cấu 
 trúc, mỗi 
 ion trong 
 tinh thể 
 sodium 
 chloride 
 được bao 
 quanh bởi 
 6 ion lân 
 cận 
 mang điện 
 tích trái dấu.
Tính chất - Biết - Viết được - Làm các - So sánh 
hóa học và được các phản bài tập định được tính 
 ứng dụng những ứng thể tính về chất hóa 
trải nghiệm tính hiện tính cacbohiđrat học giữa 
 chất hóa chất hóa các hợp chất 
 học cơ học liên kết ion 
 bản của của các - Giải được 
 các hợp loại liên các bài tập 
 chất ion kết ion về liên kết 
 - Biết - Giải thích ion
 được được tính 
 những chất của các 
 ứng hợp chất ion 
 dụng của dựa trên đặc 
 các hợp điểm cấu 
 chất ion tạo của 
 chúng