Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp giúp học sinh Lớp 2 học tốt giải toán có lời văn theo bộ sách Cánh diều

 ĐỀ TÀI: BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 2 HỌC TỐT GIẢI TOÁN 
 CÓ LỜI VĂN THEO BỘ SÁCH CÁNH DIỀU
 MỤC LỤC Qua kinh nghiệm của bản thân và học hỏi, trao đổi kinh nghiệm cùng 
 đồng nghiệp, tôi rút ra: “Biện pháp giúp học sinh lớp 2 học tốt giải toán có 
 lời văn” để góp phần nâng cao chất lượng dạy và học của nhà trường nói 
 chung và đối với học sinh lớp 2 nói riêng.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 
- Tìm hiểu thực trạng, nguyên nhân dẫn đến những sai lầm của học sinh lớp 2 
 khi giải toán có lời văn.
- Đưa ra một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy dạng toán có 
 lời văn cho học sinh lớp 2.
III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 
- Học sinh lớp 2C năm học 2022 - 2023
- Các tổ chuyên môn.
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
- Phương pháp nghiên cứu về lý luận.
- Phương pháp quan sát, thực nghiệm.
- Phương pháp nghiên cứu bằng điều tra, tổng hợp.
- Phương pháp so sánh. vì thế nhiều khi dạy học sinh đặt câu lời giải còn vất vả hơn nhiều so với dạy 
 trẻ thực hiện các phép tính ấy để tìm ra đáp số.
 Việc đặt lời giải ngay từ lớp 1, 2 sẽ là một khó khăn lớn đối với mỗi giáo 
 viên trực tiếp giảng dạy ở lớp 1, 2 nhất là những tuần đầu dạy toán có lời văn 
 ngay ở việc giúp các em đọc đề, tìm hiểu đề. Một số em mới chỉ đọc được đề 
 toán chứ chưa hiểu được đề, chưa trả lời các câu hỏi thầy nêu: Bài toán cho 
 biết gì ?... Đến khi giải toán thì đặt câu lời giải chưa đúng, chưa hay hoặc 
 không có câu lời giải. Những nguyên nhân trên không thể đổ lỗi hoàn toàn về 
 phía học sinh mà một phần là do các phương pháp, cách áp dụng, truyền đạt 
 của những người thầy.
 Đây cũng là lý do mà tôi chọn đề tài này, mong tìm ra những giải pháp 
 nhằm góp phần nâng cao kĩ năng giải toán có lời văn cho học sinh lớp 2 nói 
 riêng và trong môn toán 2 nói chung. Để từ đó, các em có thể thành thạo hơn 
 với những bài toán có lời văn khó và phức tạp ở các lớp trên.
III. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ TRƯỚC KHI ÁP DỤNG SÁNG KIẾN 
1.Thực trạng về kỹ năng giải toán có lời văn của học sinh lớp 2. 
a. Thực trạng: 
 Trong năm học vừa qua, dựa vào quá trình dạy học và bài làm của học 
 sinh. Nhìn chung kết quả giải toán có lời văn đạt tỷ lệ chưa cao, lí do là các 
 bài toán có lời văn các em chưa hiểu, chưa nắm vững cách tiến hành thực 
 hiện giải toán nên các em có thái độ lơ là. Đặc biệt các em còn lúng túng ở 
 câu lời giải không biết đặt như thế nào cho đúng, không xác định được yêu 
 cầu của đề bài toán hỏi gì. Chính vì vậy, chất lượng học tập của các em còn 
 hạn chế nên cần có biện pháp khắc phục. 
* Thuận lợi: 
- Các thầy cô giáo, các bậc phụ huynh học sinh luôn quan tâm đến việc học, 
 đặc biệt là việc giải toán của con em mình. Học sinh trình bày:
 Giải:
 Số bánh xe có trong 5 xe là:
 2 x 5 = 10 (xe)
 Đáp số: 10 (xe).
 Nhiều giáo viên có thói quen không cho học sinh tìm hiểu kỹ đề nên 
 thường đi đến kết quả sai.
 Các bài toán giải bằng một phép tính nhân hoặc chia, chưa khái quát 
 thành dạng cơ bản ở các tiết hình thành bảng nhân, các bài toán có lời văn 
 thường không có hình vẽ cụ thể nên giáo viên khó hướng dẫn học sinh tìm 
 hiểu đề.
b. Thực trạng của lớp:
* Thuận lợi:
Do đặc điểm của học sinh đầu cấp nhanh nhớ nhưng chóng quên nên khi tập 
 trung vào một dạng thì các em dễ khắc sâu và rèn được kỹ năng tính toán. 
 Các bài toán có lời văn ở lớp 2 thường thể hiện một cách tường minh, các 
 tình huống trong đề gần gũi với học sinh. Vì vậy với vốn ngôn ngữ còn ít của 
 mình các em có thể đọc và hiểu đề một cách dễ dàng. Hoặc bài 5, trang 71 sách Toán 2, Cánh Diều: “Một bến thuyền du lịch có 
64 chiếc thuyền, trong đó có 39 chiếc thuyền rời bến. Hỏi ở bến còn lại bao 
nhiêu chiếc thuyền?”
 Đặc điểm tư duy lứa tuổi của các em là tư duy cụ thể nên tiếp xúc với 
các bài giải bằng một phép tính nhân hoặc chia thường gặp khó khăn trong 
suy luận. Bên cạnh một số khó khăn khi tìm hiểu đề, các em còn gặp một số 
khó khăn trong quá trình giải.
 Nắm vững nội dung nhất là các yếu tố cơ bản của bài toán là yêu cầu 
đầu tiên nhưng chưa đủ, nếu học sinh chưa có hứng thú và quyết tâm giải nó. 
Để giải đúng bài toán còn đòi hỏi các em tìm ra phương pháp giải là một hoạt 
động tư duy hết sức phức tạp, vừa đòi hỏi kinh nghiệm thực hành, sự linh 
hoạt sáng tạo. Song ở lứa tuổi các em thường có sự nhầm lẫn yếu tố không Đối với học sinh yếu kém do tư duy thiếu linh hoạt, sự chú ý, óc quan 
 sát, trí tưởng tượng phát triển chậm hay thiếu tự tin nên trong giải toán đạt 
 được kết quả là một khó khăn.
- Qua thực tế giảng dạy và thảo luận cùng đồng nghiệp, tôi nhận thấy:
+ Việc đọc đề, tìm hiểu đề đang còn nhiều khó khăn đối với học sinh lớp 2.
+ Vì kĩ năng đọc thành thạo của các em chưa cao, nên các em đọc được đề 
 toán và hiểu đề còn thụ động, chậm chạp.
+ Thực tế trong một tiết dạy 40 phút, thời gian dạy kiến thức mới mất nhiều, 
 phần bài tập hầu hết là ở cuối bài nên thời gian để luyện nêu đề, nêu câu trả 
 lời không được nhiều mà học sinh chỉ thành thạo việc đọc đề toán.
2. Kết quả của thực trạng ban đầu năm học 
Tôi đã khảo sát kĩ năng giải toán của học sinh lớp tôi dạy vào đầu năm của 
 năm học này thu được kết quả như sau:
 Giải toán có lời Kỹ năng Chưa nắm 
 văn thành thạo giải chậm được cách giải
 Năm học Lớp Sĩ số Số 
 Số Số 
 Tỉ lệ lượn Tỉ lệ Tỉ lệ
 lượng lượng
 g
 2022 - 2023 2C 39 25 64,1 12 30,8 2 5,1
 Từ thực trạng trên, để nâng cao chất lượng giải toán có lời văn cho học 
 sinh lớp 2, giúp các em học sinh có hứng thú trong học tập, nâng cao chất 
 lượng giáo dục trong nhà trường, tôi đã mạnh dạn cải tiến nội dung, phương 
 pháp trong giảng dạy giải toán có lời văn cho học sinh lớp 2.
IV. CÁC BIỆN PHÁP THỰC HIỆN:
 Qua việc tiếp thu chuyên đề và trên cơ sở điều tra nắm bắt đối tượng 
 học sinh của lớp, bản thân tôi luôn suy nghĩ, trăn trở làm thế nào để nâng cao 
 chất lượng giảng dạy. Tôi đã đề ra và thực hiện các biện pháp, phương pháp 
 cụ thể sau nhằm nâng cao chất lượng và khả năng dạy học toán có lời văn 
 cho học sinh. bày, đặt lời giải của các em chưa được thành thạo. Hiểu được những thiếu 
 sót đó của các em, ở những tiết toán có bài toán giải tôi thường dành nhiều 
 thời gian hơn để hướng dẫn kĩ và kết hợp trình bày mẫu nhiều bài giúp các 
 em ghi nhớ và hình thành kĩ năng.
Ví dụ 1 : Bài 4 trang 59 Sách Toán 2 Tập Một, Cánh Diều.
“Một trang trại có 28 con dê đen và 14 con dê trắng. Hỏi trang trại đó có tất 
 cả bao nhiêu con dê?”.
Tôi yêu cầu học sinh đọc kĩ đề, tập tóm tắt bài toán:
 Trang trại có : 28 con dê đen.
 Trang trại có : 14 con dê trắng. 
 Trang trại có:. con dê trắng và dê đen? 
- Hướng dẫn học sinh nhìn tóm tắt để nêu lại đề, xác định rõ cái đã cho, cái 
 phải tìm và làm thế nào để trả lời được câu hỏi của đề bài.
-Học sinh nêu miệng câu lời giải:
 Trang trại có được tất cả số con dê đen và dê trắng là: 
 Học sinh nêu miệng phép tính: 28 + 14 = 42 (con dê)
Ví dụ 2 : Bài tập 5 (trang 9 - Sách toán 2 tập Một Cánh Diều) 3. Vận dụng vào các tiết dạy
 Tôi tập trung luyện cho học sinh các kĩ năng: Tìm hiểu đề toán, tìm cách 
 giải bài toán và kỹ năng trình bày bài giải, được tiến hành cụ thể qua các 
 bước sau:
Bước 1: Tìm hiểu nội dung bài toán.
 Cần cho học sinh đọc kĩ đề toán, xác định rõ yêu cầu của đề: xác định 
 được cái đã cho, cái phải tìm và dựa vào đâu để trả lời được câu hỏi của đề 
 toán. Trong đề toán thường có một số từ ngữ khó hiểu đối với học sinh, nếu 
 các em đọc lướt hoặc không chú ý sẽ rất dễ xác định nhầm yêu cầu của đề 
 dẫn đến làm sai bài toán. Như vậy, để tránh sự nhầm lẫn không đáng có, tôi 
 tổ chức các hoạt động giúp học sinh tham gia một cách tích cực, giúp học 
 sinh hiểu chắc chắn một số từ khóa quan trọng nói lên những tình huống toán 
 học bị che lấp dưới cái vỏ ngôn từ thông thường như: “ ít hơn”, “ nhiều 
 hơn”, “tất cả” 
Nếu trong bài toán có từ nào mà học sinh chưa hiểu rõ thì giáo viên cần 
 hướng dẫn cho học sinh hiểu được ý nghĩa và nội dung của từ đó ở trong bài 
 toán đang làm qua đồ dùng trực quan, qua sơ đồ,.
Ví dụ: Để giải được bài toán này, học sinh cần phải tìm được mối liên hệ giữa cái đã 
 cho và cái phải tìm. Hướng dẫn học sinh suy nghĩ giải toán thông qua các câu 
 hỏi gợi ý như:
+ Bài toán cho biết gì? (Sơn có 26 quả bóng )
+ Bài toán còn cho biết gì nữa? (Hương có nhiều hơn Sơn 14 quả bóng)
+ Bài toán hỏi gì? (Hương có mấy quả bóng )
+ Muốn biết Hương có mấy quả bóng em làm tính gì? (tính cộng)
+ Lấy mấy cộng mấy? (26 + 14)
+ Thực hiện phép tính cộng: 14 + 26 bằng bao nhiêu? (26 + 14 = 40)
b. Đặt câu lời giải thích hợp.
 Thực tế giảng dạy cho thấy việc đặt câu lời giải phù hợp là bước vô 
 cùng quan trọng và khó khăn nhất đối với học sinh lớp 2. Chính vì vậy việc 
 hướng dẫn học sinh lựa chọn và đặt câu lời giải hay cũng là một khó khăn lớn 
 đối với người dạy. Tuỳ từng đối tượng học sinh mà tôi lựa chọn các cách 
 hướng dẫn sau:
- Cách 1: (Được áp dụng nhiều nhất và dễ hiểu nhất): Đối với các em học 
 sinh đầu lớp 2, tôi hướng dẫn các em dựa vào câu hỏi của bài toán rồi bỏ bớt 
 từ đầu “hỏi” và từ cuối “mấy” rồi thêm từ “là” để có câu lời giải: “Hương có 
 số quả bóng là :” câu có dấu hai chấm (:), phép tính viết lùi vào so với lời giải 3 chữ, cuối phép 
 tính là đơn vị tính được viết trong dấu ngoặc đơn. Phần đáp số ghi sang phần 
 vở bên phải (có gạch chân) và dấu hai chấm rồi mới viết kết quả và đơn vị 
 tính (không phải viết dấu ngoặc đơn nữa).
 Bên cạnh đó, tôi trình bày bài mẫu trên bảng và yêu cầu học sinh quan 
 sát, nhận xét về cách trình bày để từ đó học sinh quen nhiều với cách trình 
 bày. Tôi còn thường xuyên chấm bài và sửa lỗi cho những học sinh trình bày 
 chưa đẹp; tuyên dương trước lớp những học sinh làm đúng, trình bày sạch 
 đẹp, cho các em đó lên bảng trình bày lại bài làm của mình để các bạn cùng 
 học tập.
 Cùng với việc áp dụng các biện pháp ngay từ đầu năm học và áp dụng 
 trực tiếp các biện pháp vào bài dạy đầu tiên về giải toán có lời văn, tôi đã cho 
 học sinh làm một số dạng bài tập giải toán có lời văn như sau:
Ví dụ 1: Long có 10 chiếc bút màu, Bảo có 9 chiếc bút màu. Hỏi hai bạn có 
 tất cả bao nhiêu chiếc bút màu (bài 1 trang 42 sách Toán 2, tập một Cánh 
 Diều)
 Không cần hướng dẫn, học sinh lớp tôi thực hiện được ngay cách làm như 
 sau:
 Tóm tắt
 Long có : 10 chiếc bút màu
 Bảo có : 9 chiếc bút màu
 Cả hai bạn:  chiếc bút màu ? 4. Khích lệ học sinh tạo hứng thú khi học tập
 Nhận thức của học sinh tiểu học còn thiên về cảm tính. Vì vậy, các em 
 thích được khen hơn chê. Song giáo viên nên lựa chọn thời điểm mà sử dụng 
 hình thức động viên, khuyến khích các em một cách kịp thời. Chính sự khen, 
 chê đúng lúc, kịp thời và đúng đối tượng học sinh trong lớp sẽ có tác dụng 
 khích lệ học sinh trong học tập. Đối với những em chậm tiến bộ, thường rụt 
 rè, tự ti, vì vậy tôi luôn luôn chú ý nhắc nhở, gọi các em trả lời hoặc lên bảng 
 làm bài. Chỉ cần các em có một “tiến bộ nhỏ” là tôi tuyên dương ngay, để từ 
 đó các em sẽ cố gắng tiến bộ và mạnh dạn, tự tin hơn. Đối với những em học 
 tốt phải có những biểu hiện vượt bậc, có tiến bộ rõ rệt tôi mới khen.
 Ngoài ra, việc áp dụng các trò chơi học tập giữa các tiết học cũng là 
 một yếu tố không kém phần quan trọng giúp học sinh có niềm hăng say trong 
 học tập, mong muốn nhanh đến giờ học và tiếp thu kiến thức nhanh hơn, chắc 
 hơn. Vì vậy muốn giờ học có hiệu quả thì đòi hỏi người giáo viên phải đổi 
 mới phương pháp dạy học tức là kiểu dạy học :“Lấy học sinh làm trung tâm 
 ”, hướng tập trung vào học sinh, trên cơ sở hoạt động của các em. Trong mỗi 
 tiết học, tôi thường dành khoảng 2 - 3 phút để cho các em nghỉ giải lao tại 
 chỗ bằng cách chơi các trò chơi học tập vừa giúp các em thoải mái sau giờ 
 học căng thẳng, vừa giúp các em có phản ứng nhanh nhẹn, ghi nhớ một số 
 nội dung bài đã học.
IV. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN:
 Bằng các phương pháp nội dung thực hiện như trên, các em học sinh của 
 lớp do tôi chủ nhiệm ngày càng có tiến bộ dần về môn Toán nhất là toán có 
 lời văn kết quả thu được như sau:
 Học sinh biết Giải toán có 
 Tổng số 
 Năm học Lớp giải toán có lời văn thành 
 học sinh
 lời văn thạo
 2022 - 2023 2C 39 37/39 38/39
Kết quả bài thi định kì cuối học kì 1 của lớp tôi trong năm học 2022 - 2023 - Để giúp học sinh có kĩ năng giải toán thành thạo, người giáo viên cần chú ý 
 nhiều đến kỹ năng: nghe - đọc - nói - viết trong môn Tiếng Việt. Luyện kỹ 
 năng hỏi - đáp giúp các em có vốn từ ngữ lưu thông hơn, giúp các em dễ 
 dàng đặt câu lời giải cho bài toán.
- Giáo viên tích cực, tự giác học hỏi bạn bè, đồng nghiệp và các tài liệu tham 
 khảo để nắng vững, trau dồi cho bản thân trình độ toán học và các phương 
 pháp dạy học tiên tiến.
2. Kiến nghị
 Với khả năng còn nhiều hạn chế và ít kinh nghiệm nghiên cứu, tôi xin 
 nêu lên vài ý kiến nhỏ của bản thân nhằm giúp GV tham khảo khi hướng dẫn 
 HS lớp 2 giải toán có lời văn.
 Kính mong các thầy cô giáo, mong các bạn đồng nghiệp góp ý bổ sung 
 thêm cho để tài này hoàn thiện hơn.
 Tôi xin chân thành cảm ơn